भारताने कृत्रिम बुद्धिमत्तेच्या क्षेत्रात एक अत्यंत महत्त्वाचा टप्पा गाठला आहे. स्टॅनफोर्ड विद्यापीठाच्या ग्लोबल एआय व्हायब्रन्सी इंडेक्स २०२४ नुसार, भारत जगातील तिसऱ्या क्रमांकाचा सर्वात मजबूत AI देश म्हणून उदयास आला आहे. भारताने अमेरिका आणि चीननंतर या यादीत तिसरे स्थान पटकावले आहे. विशेष म्हणजे, २०२३ मध्ये भारत या निर्देशांकात सातव्या क्रमांकावर होता, म्हणजेच भारताने फक्त एका वर्षात चार स्थानांनी झेप घेत युनाइटेट किंगडम (ब्रिटन) आणि दक्षिण कोरियाला मागे टाकले आहे.
स्टॅनफोर्ड विद्यापीठाने विकसित केलेला ग्लोबल एआय व्हायब्रन्सी इंडेक्स, कृत्रिम बुद्धिमत्तेच्या क्षेत्रात देशाची स्पर्धात्मकता मोजतो. हा निर्देशांक, संशोधन आणि विकास (रिसर्च एंड डेवलपमेंट), प्रतिभा, आर्थिक गतिविधी, पायाभूत सुविधा, प्रशासन आणि जनमत यासह अनेक प्रमुख पॅरामीटर्सचा विचार करतो. या स्तंभांच्या आधारे, एक भारित गुण तयार केला जातो, जो देशाची एआय तंत्रज्ञान विकसित करण्याची, अंमलात आणण्याची क्षमता दर्शवितो.
अहवालानुसार, ७८.६० गुणांसह अमेरिका पहिल्या क्रमांकावर आहे. एआय संशोधन, आर्थिक वापर, पायाभूत सुविधा, खाजगी गुंतवणूक, संगणकीय क्षमता आणि एआय मॉडेल निर्मितीमध्ये अमेरिका अजूनही आघाडीवर आहे. जेमिनी २.० प्रो, ओ१ आणि लामा ३.१ सारखे मॉडेल्स अमेरिकेची ही ताकद दाखवतात.
चीन ३६.९५ गुणांसह दुसऱ्या क्रमांकावर आहे. एआय संशोधन, प्रकाशने, पेटंट आणि नवीन एआय मॉडेल्सच्या लाँचमध्ये चीन मजबूत उभा दिसतो आणि त्याची सरकारी रणनीती एआयला अर्थव्यवस्थेत व्यापकपणे समाकलित करते.
दरम्यान, भारत २१.५९ गुणांसह तिसऱ्या क्रमांकावर पोहोचला आहे, जो २०२३ मध्ये सातव्या स्थानावरून लक्षणीय वाढ आहे. इतर प्रमुख देशांमध्ये दक्षिण कोरिया (१७.२४) आणि युनायटेड किंग्डम (१६.६४) पाचव्या स्थानावर आहे.
भारताच्या वेगाने वाढत्या क्रमवारीमागे काही महत्त्वाची कारणे सांगितली जात आहेत. एआयला प्रोत्साहन देणाऱ्या सरकारी धोरणांमुळे, स्टार्टअप्ससाठी अनुकूल वातावरण आणि सार्वजनिक-खाजगी भागीदारीमुळे एआय इकोसिस्टम मजबूत झाली आहे. सॉफ्टवेअर, डेटा सायन्स आणि अभियांत्रिकीमध्ये भारतात एक मजबूत प्रतिभा समूह आहे, ज्यामुळे या क्षेत्रात जलद वाढ झाली आहे.
भारताची प्रगती ही योगायोग नाही तर संरचनात्मक आणि धोरणात्मक प्रयत्नांचा परिणाम आहे. डिजिटल इंडिया, इंडियाएआय मिशन आणि एआय संशोधन संस्थांना सरकारी पाठिंबा नवीन उपक्रमांना गती देत आहेत. याव्यतिरिक्त, भारताला त्याची विशाल डेटा इकोसिस्टम आणि परवडणारी पण कुशल मानवी संसाधने जागतिक एआय गुंतवणुकीसाठी आकर्षक बनवतात.
हे ही वाचा:
विम्याच्या पैशांसाठी स्वतःच्या मृत्यूचे रचले नाट्य; मृतदेहासाठी केली हत्या
गोवा नाईटक्लब आगप्रकरणी आरोपी लुथ्रा बंधूना भारतात पाठवले
सेल्फीसाठी आले आणि कबड्डीपटूवर झाडल्या गोळ्या; सिद्धू मूसेवाला प्रकरणाशी संबंध?
१९९६ चा विश्वचषक जिंकून देणाऱ्या श्रीलंकन कर्णधाराला होणार अटक!