अलीकडील एका अभ्यासानुसार, जर वडील मायक्रोप्लास्टिक (लहान प्लास्टिक कण) शी जास्त संपर्कात येत असतील, तर त्यांच्या मुलींमध्ये मधुमेह (डायबिटीज) सारख्या आजारांचा धोका वाढू शकतो. हा अभ्यास उंदीरांवर करण्यात आला, पण मानवांसाठीही हे महत्त्वाचे संकेत देतो. मायक्रोप्लास्टिक आपल्या आजूबाजूला सर्वत्र आहेत पाणी, अन्न, हवा आणि हे शरीरात जमा होऊ शकतात. हा अभ्यास डिसेंबर २०२५ मध्ये यूसी रिव्हरसाइड (कॅलिफोर्निया विद्यापीठ) च्या शास्त्रज्ञांनी केला आहे.
मायक्रोप्लास्टिक म्हणजे लहान प्लास्टिकचे कण (५ मिमी पेक्षा लहान) जे उपभोक्ता उत्पादनं आणि औद्योगिक कचऱ्यापासून तयार होतात. जरी मायक्रोप्लास्टिक आधीच मानवांच्या प्रजनन प्रणालीमध्ये आढळले असले तरी, ‘जर्नल ऑफ द एंडोक्राइन सोसाइटी’ मध्ये प्रकाशित हा अभ्यास पहिला आहे जो वडिलांच्या मायक्रोप्लास्टिक संपर्क आणि पुढील पिढीच्या आरोग्यावर केंद्रित आहे. यूनिव्हर्सिटी ऑफ कॅलिफोर्निया, रिव्हरसाइड च्या स्कूल ऑफ मेडिसिनमधील बायोमेडिकल सायन्सेसचे प्राध्यापक आणि लीड ऑथर चांगचेंग झोउ म्हणाले, “आपल्या संशोधनातून पर्यावरणीय आरोग्य क्षेत्रात नवीन आशेची झळक मिळाली आहे, ज्यातून लक्ष वेधले जाते की पालकांचा पर्यावरण त्यांच्या मुलांच्या आरोग्यावर कसा परिणाम करतो.”
हेही वाचा..
पाकिस्तानकडून धार्मिक तणाव निर्माण करण्याचा कट
‘मन की बात’ प्रत्येक भारतीयासाठी शिकण्याचे आणि प्रेरणा घेण्याचे व्यासपीठ
बीएमसी निवडणुकीत महायुती जिंकणार
गडचिरोली पोलीस दलाच्या बळकटीसाठी ३४ नव्या वाहनांचा ताफा
झोउ पुढे म्हणाले, “उंदीरांवर झालेल्या अभ्यासाचे परिणाम मानवांवरही लागू होऊ शकतात. जे पुरुष मुलगा होण्याची योजना करत आहेत, त्यांनी स्वतः आणि त्यांच्या भविष्यातील मुलांच्या आरोग्यासाठी मायक्रोप्लास्टिकसारख्या हानिकारक घटकांपासून स्वतःचे संरक्षण करणे आवश्यक आहे.” अभ्यासासाठी, टीमने उंदीरांना हाय-फॅट डायट दिली आणि त्यामध्ये मेटाबॉलिक डिसऑर्डर (उच्च रक्तदाब, उच्च ब्लड शुगर, शरीरात जास्त चरबी) तयार केली. परिणामांमधून दिसले की वडिलांचा मायक्रोप्लास्टिक संपर्क मुलींवर अधिक प्रभाव पाडतो.
हाय-फॅट डायटवर असलेल्या मुलींना इन्सुलिन रेसिस्टन्स (इन्सुलिनचा परिणाम कमी होणे) झाले, जे डायबिटीजचे सुरुवातीचे संकेत आहेत. ब्लड शुगर इन्सुलिन इंजेक्शननंतरही पटकन कमी झाला नाही. लिव्हरमध्ये दाह वाढला आणि डायबिटीजशी संबंधित जीन सक्रिय झाले. स्नायू कमजोरी आले. मुलांमध्ये डायबिटीजसारखी समस्या दिसली नाही, पण त्यांचा फॅट मास (स्नायू वसा) थोडा कमी झाला. एकंदरीत प्रभाव मुलींमध्ये जास्त होता. झोउ म्हणाले, “हा लिंग-विशिष्ट प्रभाव का दिसतो हे अजून स्पष्ट नाही.” झोउ म्हणाले, “आपला अभ्यास प्रथमच दर्शवतो की वडिलांचा मायक्रोप्लास्टिक संपर्क मुलांमध्ये मेटाबॉलिक समस्या निर्माण करू शकतो.”