भारतात मधुमेह ही एक गंभीर आणि वेगाने पसरणारी आरोग्य समस्या आहे. पूर्वी हा आजार वृद्धांपुरता मर्यादित मानला जात होता, आता तो तरुणांनाही वेगाने पकडत आहे. खाण्याच्या चुकीच्या सवयी, लठ्ठपणा आणि अस्वास्थ्यकर जीवनशैली ही याची मुख्य कारणे मानली जातात. तज्ज्ञांचे म्हणणे आहे की मधुमेहामुळे लोकांना हृदयरोग, मूत्रपिंडाचे नुकसान, मज्जातंतूंचे नुकसान आणि अगदी दृष्टी कमी होण्याचा धोका असतो.
लॅन्सेट ग्लोबल हेल्थमध्ये प्रकाशित झालेल्या एका अभ्यासानुसार, भारतातील प्रत्येक १० पैकी ४ लोकांना हे माहित नाही की ते मधुमेहाचे बळी झाले आहेत. हा अभ्यास २०१७ ते २०१९ दरम्यान ४५ वर्षे आणि त्याहून अधिक वयाच्या ५७,८१० लोकांवर करण्यात आला. या अभ्यासात असे आढळून आले की या वयोगटातील सुमारे २० टक्के लोकांना मधुमेहाचा त्रास आहे. विशेष म्हणजे, पुरुष आणि महिला दोघांमध्येही हे प्रमाण जवळजवळ सारखेच आहे.
या अभ्यासानुसार, शहरी भागात मधुमेहाचे रुग्ण जास्त प्रमाणात दिसून येतात. याचे मुख्य कारण म्हणजे खराब जीवनशैली, शारीरिक हालचालींचा अभाव आणि मानसिक ताण.
अशा परिस्थितीत मधुमेहाबद्दल योग्य माहिती मिळवणे खूप महत्वाचे आहे.
मधुमेहाचे प्रामुख्याने तीन प्रकार आहेत – टाइप १, टाइप २ आणि गर्भावस्थेतील मधुमेह. टाइप १ मधुमेहात शरीर इन्सुलिन बनवणे थांबवते, तर टाइप २ मध्ये शरीर इन्सुलिनचा योग्य वापर करू शकत नाही. गर्भावस्थेतील मधुमेह महिलांमध्ये गर्भावस्थेदरम्यान होतो. इन्सुलिन हा एक हार्मोन आहे जो रक्तातील साखर शरीराच्या पेशींमध्ये पोहोचवतो, ज्यामुळे शरीर ऊर्जा वापरू शकते. जेव्हा इन्सुलिन काम करत नाही किंवा शरीरात तयार होत नाही, तेव्हा साखर रक्तात जमा होते, ज्यामुळे अनेक समस्या उद्भवतात.
मधुमेहामुळे हृदयरोग, मूत्रपिंड निकामी होणे, दृष्टी कमी होणे आणि पायांच्या नसांना नुकसान होणे यासारखे गंभीर आजार होऊ शकतात. इतकेच नाही तर या आजारामुळे कर्करोग, स्मृतिभ्रंश आणि श्रवणशक्ती कमी होणे यासारख्या समस्यांचा धोका देखील वाढतो.
मधुमेह रोखण्याचा सर्वोत्तम मार्ग म्हणजे संतुलित आहार घेणे, दररोज थोडा व्यायाम करणे आणि वेळोवेळी रक्तातील साखरेची तपासणी करत राहणे.
वेळीच खबरदारी घेतल्यास, हा आजार रोखता किंवा नियंत्रित करता येतो.