भारतीय हवाई दल लवकरच आपल्या मिग-२१ लढाऊ विमानाला कायमचं निरोप देणार आहे. यावर्षी १९ सप्टेंबर रोजी मिग-२१ लढाऊ विमान वायुदलाच्या ताफ्यातून अधिकृतपणे बाहेर होईल. मिग-२१ हे भारतीय हवाई दलातील सर्वात जुने आणि ऐतिहासिक लढाऊ विमान मानले जाते. संरक्षण अधिकाऱ्यांच्या माहितीनुसार, चंदीगड येथील एअरबेसवर ‘२३ स्क्वॉड्रन (पँथर्स)’ एक विशेष कार्यक्रमात या विमानाला निरोप देईल. काळाबरोबर जुने होत चाललेले आणि अनेक अपघातांमुळे बदनाम झाल्याने मिग-२१ ला ‘उडता ताबूत’ (Flying Coffin) असंही म्हटलं जाऊ लागलं होतं.
मिग-२१ हे पूर्वी भारतीय वायुदलाचे एक विश्वासार्ह आणि बलवान लढाऊ विमान होते. १९६५च्या भारत-पाक युद्धात या विमानाने महत्त्वपूर्ण भूमिका बजावली होती. त्यानंतर १९७१च्या बांगलादेश मुक्ती संग्रामात आणि १९९९च्या कारगिल युद्धातही मिग-२१ सक्रिय होते. एवढंच नव्हे, बालाकोट एअर स्ट्राइकमध्येही मिग-२१ चा सहभाग होता. मिग-२१ प्रथम १९६३ साली भारतीय वायुदलात समाविष्ट करण्यात आलं होतं. हे भारताचं पहिलं सुपरसॉनिक जेट होतं आणि तब्बल ६२ वर्षं वायुदलात सेवा बजावत होतं.
हेही वाचा..
आयुष्मान भारत योजनेमुळे रितेशला मिळाले नवे जीवन
भारतीय उच्चायोगाने बांगलादेश सरकारला पत्र
बोईंग विमानांच्या इंधन स्विचची तपासणी पूर्ण
मिग-२१ वायुदलातून निवृत्त झाल्यानंतर वायुदलातील स्क्वॉड्रनची संख्या २९ वर येईल. ही संख्या १९६५ च्या युद्धाच्या काळातील संख्येपेक्षा कमी आहे. ही रिक्तता स्वदेशी तेजस मार्क-१ ए लढाऊ विमानांद्वारे भरून काढली जाईल. मिग-२१ हे सोव्हिएत युनियनकडून खरेदी केलेलं लढाऊ विमान होतं आणि १९६३ मध्ये ते वायुदलात दाखल झालं होतं. यावर्षी २०२५ मध्ये ‘ऑपरेशन सिंदूर’ मध्ये मिग-२१ ने शेवटचा सहभाग घेतला.
मिग-२१ चं अंतिम वर्जन ‘मिग-२१ बायसन’ २००० मध्ये अपग्रेड करण्यात आलं होतं. मात्र त्यानंतरही अनेक वेळा हे विमान अपघातग्रस्त झालं. गेल्या ६० वर्षांत अनेक मिग-२१ क्रॅश झाले असून त्यात अनेक पायलट्सना जीव गमवावा लागला. त्यामुळेच त्याला ‘उडता ताबूत’ म्हटलं जाऊ लागलं. एकीकडे मिग-२१ निवृत्त होत असताना, दुसरीकडे स्वदेशी तेजस मार्क-१ ए लढाऊ विमानांच्या निर्मितीला वेग मिळत आहे. या विमानांसाठी अमेरिकन कंपनीने भारताला जेट इंजिनची पुरवठा सुरू केली आहे. एलसीए तेजस मार्क-१ ए साठी भारताला GE-४०४ हे जेट इंजिन मिळाले आहे.
संरक्षण अधिकाऱ्यांच्या माहितीनुसार, अमेरिकन कंपनीकडून मिळालेलं हे दुसरं जेट इंजिन आहे. सार्वजनिक क्षेत्रातील हिंदुस्तान एरोनॉटिक्स लिमिटेड (HAL) ही कंपनी तेजस विमान तयार करत आहे. मिळालेल्या माहितीनुसार, HAL ला या आर्थिक वर्षाच्या अखेरीस एकूण १२ GE-४०४ इंजिन मिळणार आहेत. हे सर्व इंजिन तेजस मार्क१ ए मध्ये बसवले जातील. भारतीय वायुदलाने आपल्या ताफ्यासाठी एकूण ८३ एलसीए मार्क-१ ए लढाऊ विमानांची मागणी दिली आहे. वायुदलाला नवीन लढाऊ विमानांची नितांत गरज आहे आणि त्यासाठी त्यांनी स्वदेशी पर्याय म्हणून तेजसची निवड केली आहे.