शरीर निरोगी असेल तर आजार आसपासही फिरकत नाहीत. आयुर्वेदाकडे औषधी गुणधर्मांचा खजिना आहे, ज्यांच्या सेवनाने शरीर तंदुरुस्त ठेवता येते. अनेक गुणांनी परिपूर्ण असलेला मुनक्का हेदेखील असेच एक प्रभावी औषध मानले जाते. तो शक्तिवर्धक टॉनिक म्हणून ओळखला जातो आणि शरीराला बळ देऊन अनेक आरोग्य समस्यांपासून दिलासा देतो. दररोज थोड्या प्रमाणात मुनक्क्याचे सेवन अत्यंत फायदेशीर ठरते. मुनक्का खाल्ल्याने थकवा, अशक्तपणा आणि अॅनिमियासारख्या समस्या कमी होतात. तज्ज्ञांच्या मते, फुफ्फुसे बळकट करण्यासाठी आणि रक्तवाढीसाठी तो विशेष उपयुक्त आहे.
आयुर्वेदात मुनक्क्याला फार महत्त्व दिले गेले आहे. द्राक्षा किंवा मुनक्का शीतल, मधुर आणि रसायन गुणांनी युक्त मानला जातो. तो वात-पित्त दोष शांत करतो आणि शरीरातील कोरडेपणा कमी करतो. आचार्य चरकांनी त्याला बलवर्धक व रक्तवर्धक द्रव्य म्हटले असून, तो शरीरातील सर्व ऊतींना पोषण देतो. कोरडी खोकला, तोंड कोरडे पडणे, थकवा आणि उष्णतेशी संबंधित तक्रारींमध्ये मुनक्का उपयोगी ठरतो. रक्ताची कमतरता दूर करण्यात त्याची भूमिका महत्त्वाची आहे. मुनक्क्यात आयर्न, कॉपर आणि नैसर्गिक साखरेचे संतुलन असते, जे हिमोग्लोबिन निर्मितीची प्रक्रिया वेगवान करते.
हेही वाचा..
इलेक्ट्रॉनिक्स मॅन्युफॅक्चरिंग क्लस्टरमुळे सुमारे १.८० लाख रोजगारनिर्मिती
तज्ज्ञ सांगतात की दररोज ४ ते ५ मुनक्का कोमट दूध किंवा पाण्यात भिजवून खाल्ल्यास अॅनिमियामध्ये फायदा होतो. तो रक्तशुद्धीही करतो, त्यामुळे थकवा व चक्कर येण्याची समस्या हळूहळू कमी होते. मुनक्का नैसर्गिक ऊर्जा देणारा आहे. तो त्वरित ग्लुकोज पुरवतो, ताकद वाढवतो आणि रोगप्रतिकारक शक्ती मजबूत करतो. अभ्यास, मेंदूचे काम किंवा शारीरिक मेहनत करणाऱ्यांसाठी तो अधिक लाभदायी आहे. खेळाडूंनाही वर्कआउटपूर्वी ऊर्जा मिळण्यासाठी मुनक्का उपयुक्त ठरतो.
फुफ्फुसे आणि श्वसनसंस्थेच्या आरोग्यासाठीही मुनक्का खास फायदेशीर आहे. तो फुफ्फुसातील कोरडेपणा कमी करतो आणि कोरड्या खोकल्यात आराम देतो. कफ मऊ करून बाहेर टाकण्यास मदत करतो, विशेषतः उन्हाळ्यात होणाऱ्या ड्राय कफमध्ये. झोप आणि मानसिक आरोग्यावरही मुनक्क्याचा सकारात्मक परिणाम दिसून येतो. मुनक्का सात्त्विक असून मन शांत करतो. तणाव, चिडचिड किंवा ओव्हरथिंकिंगमध्ये तो दिलासा देतो. अनिद्राग्रस्तांसाठीही तो उपयुक्त आहे. रात्री मुनक्का पाण्यात उकळून प्यायल्यास चांगली झोप लागते आणि तणाव कमी होतो. त्यातील अँटीऑक्सिडंट्स स्मरणशक्ती व एकाग्रता सुधारतात, जे विद्यार्थ्यांसाठी फायदेशीर आहे.
हृदयाच्या आरोग्यासाठीही मुनक्का लाभदायी आहे. तो वाईट कोलेस्टेरॉल कमी करतो आणि रक्तप्रवाह सुधारतो. पचनसंस्थेसाठीही तो प्रभावी असून बद्धकोष्ठता व आम्लपित्तात आराम देतो. तज्ज्ञांच्या मते, ४ किंवा ८ मुनक्का रात्रभर भिजवून सकाळी खावेत. उन्हाळ्यात पाण्यासोबत आणि हिवाळ्यात दुधासोबत घ्यावेत. चहा किंवा अतिशय गरम पदार्थांसोबत मुनक्का खाऊ नये. आयुर्वेदात मुनक्क्याला त्याच्या गुणांमुळे महत्त्वाचे स्थान आहे. मात्र, काही काळजी घेणे आवश्यक असल्याचे आयुर्वेदाचार्य सांगतात. मधुमेहाच्या रुग्णांनी त्याचे सेवन मर्यादित प्रमाणात करावे. अति सेवन केल्यास जुलाब होऊ शकतात. थंड प्रकृतीच्या व्यक्तींनी संयमाने सेवन करावे. कोणताही उपाय सुरू करण्यापूर्वी आयुर्वेदिक डॉक्टरांचा सल्ला घ्यावा.