महाराष्ट्राच्या राजकारणात आज “युती” झालीय असं म्हणण्यापेक्षा आज ‘उतार’ झाला असं म्हणणं जास्त योग्य ठरेल. कारण ही युती विचारांची नाही, गरजांची नाही, तर सत्तेसाठी आहे. ज्यांनी एकमेकांना “अकार्यक्षम”, “संपलेला”, “फक्त भाषणबाजी” म्हणून हिणवलं—तेच आज एका मंचावर, एकाच ‘मराठी’ शब्दाच्या घोषणेत आलिंगन देतायत.
मग प्रश्न असा आहे—
कालच्या आरोपांचं काय?
दोन दशकांच्या जखमांचं काय?
आणि सर्वात महत्त्वाचं—
मतदाराला मूर्ख समजण्याचा हा पराक्रम कोणाचा?
आज आपण भावनिक फितूर कथा ऐकणार नाही.
आज आपण दोघांनाही अस्वस्थ करणारा आरसा हातात घेणार आहोत—
ज्यात दिसेल: युती नाही… ही राजकीय कबुली आहे.
१) राज ठाकरे : “वारस” म्हणून उभे राहिले, पण “सवलत” म्हणून परतले?
राज ठाकरे यांची राजकीय ओळख ‘व्यासपीठावरची आग’ आणि ‘शैलीचा वारसा’ यावर उभी राहिली. बाळासाहेबांच्या काळात त्यांच्याकडे एक नैसर्गिक नेतृत्व-छाया होती—कार्यकर्त्यांची भाषा, रस्त्याचं राजकारण, सभेची धडधड. पण शिवसेना सोडताना त्यांनी जे मुद्दे मांडले, ते फक्त भावनिक नव्हते; ते थेट आरोप होते—पक्ष “कुटुंबापुरता मर्यादित”, निर्णय “बंद दाराआड”, “शिवसेनेत काही बडवे बसले आहेत. हे बडवे बाळासाहेबांपर्यंत कोणाला पोहोचू देत नाहीत. निर्णय बंद दाराआड घेतले जातात. रस्त्यावर झगडणाऱ्या शिवसैनिकांचा आवाज वर पोहोचतच नाही.” आणि मैदानातल्या शिवसैनिकांना “दुय्यम” करणारी “ऑफिस-कल्चर”ची राजकारणं असे नानाविध आरोप केले होते.
आता जर आजची युती “विचारासाठी” असेल, तर राज ठाकरे यांनी आधी सांगायला हवं—
ते आरोप चुकीचे होते का? की ते आरोप बरोबर होते, पण आता सोयीस्कर नाहीत?
जर आरोप बरोबर होते, तर आज त्याच नेतृत्वाशी हातमिळवणी म्हणजे आपल्या भाषणांचा पराभव.
आणि आरोप चुकीचे होते, तर दोन दशकं मतदाराला “चुकीच्या आरोपांनी” का पेटवलं?
२) उद्धव ठाकरे : “संपलेला पक्ष” म्हणणाऱ्याला सोबत घेतलं
उद्धव ठाकरे यांचं राजकारण नेहमी “संघटन, नियंत्रण आणि प्रतिमा” या त्रिकोणावर टिकलेलं दिसलं. मनसेला अनेकदा “भाषणबाजी”, “सातत्य नाही”, “फक्त आंदोलन” असा टोमणा मारला गेला. “संपलेला पक्ष” असा शब्द वापरला गेला—तो शब्द फक्त राजकीय नाही, तो मानसिक अपमान असतो.
आज त्याच “संपलेला” ठरवलेल्या पक्षाला जवळ करणं म्हणजे उद्धव ठाकरेंनी अप्रत्यक्षपणे मान्य केलं की—
एकटे आपण पुरेसे पडत नाही.
जर पुरेसे पडत असते, तर ही युती “गरज” झालीच नसती.
यातून एकच निष्कर्ष निघतो:
ही युती “शत्रू संपवण्यासाठी” नाही—
ही युती स्वतःचं राजकीय अस्तित्व टिकवण्यासाठी आहे.
३) “मराठी मुद्दा” हा आता तत्त्व नाही—तो फक्त निवडणूक-हत्यार आहे
दोन्ही पक्षांचा ‘मराठी’ मुद्द्यावर दावा असला, तरी गेल्या १५–२० वर्षांत हा मुद्दा एकमेकांवर कुरघोडी करण्यासाठी वापरला गेला.
आज मात्र तेच “मराठी एकत्र” म्हणतायत.
मग प्रश्न असा—
मराठी अस्मिता इतकी वर्षे विभागली गेली, तेव्हा कोण जबाबदार?
आणि आज एकत्र येण्याचं कारण ‘मराठी’ असेल, तर आधीपासून का नाही?
खरं कारण “मराठी” नाही.
खरं कारण आहे—
विखुरलेली वोट-बँक, बदललेली हवा, आणि ‘जिंकण्याची’ धडपड.
४) मुंबई महापालिका : “मुंबई का बदलली नाही?” हा सवाल आज कुणाच्या तोंडात शिल्लक आहे?
राज ठाकरे यांनी महापालिकेवर केलेली टीका ही सर्वात घातक होती—
“इतकी वर्षे सत्ता असून मुंबई का बदलली नाही?”
“रस्ते-पाणी-कचरा तेच”
“सत्तेचा खजिना, मुंबईकर मतदार”
ही टीका “सिस्टम”वर नव्हे—ती शिवसेनेच्या केंद्रबिंदूवर होती.
आज युती झाली म्हणजे, हे प्रश्न संपले का?
की हे प्रश्न फक्त निवडणुकीपुरते होते?
आज राज ठाकरे आणि उद्धव ठाकरे दोघांनी मुंबईकरांना एकच संदेश दिला आहे—
“प्रश्न बाजूला ठेवा. गणित पुढे ठेवा.”
५) कार्यकर्ते आणि मतदार : “सगळं विसरा” हा आदेश लोकशाहीला शोभतो का?
ही युती नेत्यांची असू शकते; पण खालच्या पातळीवर संघर्ष झालेला आहे—पोस्टर फाडणे, स्थानिक वाद, कटुता, व्यक्तिगत टोमणे.
आज कार्यकर्त्यांना सांगितलं जाईल—“सगळं विसरा.”
पण लोक विचारतील:
आम्ही झगडलो ते कोणासाठी?
आम्ही भांडलो ते कोणाच्या इगोसाठी?
आणि आज अचानक ‘एकत्र’ म्हणजे आम्हाला मूर्ख केलं का?
युतीची खरी किंमत कुणी मोजायची?
नेते नाही—कार्यकर्ता आणि मतदार.
६) ही युती ‘सत्तेसाठी तडजोड’ आहे
राज ठाकरे यांना झोंबणारी गोष्ट:
-
“मी ज्यांना ‘बडवे/ऑफिस-कल्चर’ म्हणालो, त्यांच्याशी आज का?”
-
“मी ज्यांच्यावर महापालिकेच्या अपयशाची टीका केली, त्यांना आज कवेत का?”
उद्धव ठाकरे यांना झोंबणारी गोष्ट:
-
“ज्यांना ‘संपलेला/भाषणबाजी’ म्हणालो, ते आज माझ्या व्यासपीठावर का?”
-
“मी जर मजबूत असतो, तर हा ‘crutch’ का लागला?”
दोघांनाही झोंबणारा एकच आरसा आहे—
ही युती तत्त्वांची नाही, ती टिकण्याची आहे.
आज महाराष्ट्रात युती झाली आहे—पण हिशोब बंद झालेला नाही.
कारण राजकारणात हातमिळवणी होऊ शकते; पण आठवणींची माफीपत्रं होत नाहीत.
राज ठाकरे आणि उद्धव ठाकरे—दोघांनीही लोकांना वर्षानुवर्षे एक गोष्ट सांगितली:
“समोरचा चुकीचा आहे.”
आज तेच म्हणतायत: “समोरचा उपयोगी आहे.”
मग मतदारांनी एकच प्रश्न विचारावा—
तुम्ही बदललात की परिस्थितीने तुमचं बदल करून टाकलं?
ही युती विचारांसाठी की सत्तेसाठी?
आणि सर्वात महत्त्वाचं—
ज्यांनी काल आम्हाला भांडायला लावलं, ते आज आम्हाला ‘विसरायला’ सांगतात—हे कोणतं राजकारण
७) “मराठी माणसा जागो हो!” — पण झोप कुणी लावली?
आज मुंबईत आणि उपनगरांत “मराठी माणसा जागो हो!” अशी पोस्टर्स झळकत आहेत. हा नारा भावनिक आहे, भिडणारा आहे. पण याच भावनेला धरून एक अस्वस्थ करणारा प्रश्न उपस्थित होतो—
जर आज मराठी माणसाला जागं करावं लागत असेल, तर तो इतकी वर्षे झोपेत कसा गेला?
मुंबई महापालिकेवर सलग दोन दशकांहून अधिक काळ सत्ता शिवसेनेची होती. ही सत्ता केवळ प्रशासकीय नव्हती; ती वैचारिक आणि सामाजिक प्रभावाचीही होती. मग या काळात मराठी माणूस मुंबईच्या मध्यवर्ती भागातून हळूहळू बाहेर कसा ढकलला गेला? गिरणगाव का नाहीसा झाला? घरं, नोकऱ्या, छोटे व्यवसाय—हे सगळं मराठी हातातून निसटत गेलं, तेव्हा सत्तेचा उपयोग कुणासाठी झाला?
डोंबिवलीच्या पल्याड मराठी माणूस “फेकला” गेला, ही केवळ भावनिक तक्रार नाही; तो शहररचनेचा, गृहनिर्माण धोरणांचा आणि स्थानिक सत्तेच्या प्राधान्यांचा थेट परिणाम आहे. जर सत्ताधाऱ्यांनी या काळात मराठी माणसाला मुंबईत टिकवून ठेवण्याची ठोस धोरणं राबवली असती, तर आज “जागो” असा नारा देण्याची वेळ आलीच नसती.
म्हणून हा प्रश्न मराठी माणसाला उद्देशून नाही—
तो सत्तेत बसलेल्यांना उद्देशून आहे.
इतकी वर्षे सत्ता हातात असताना, मराठी माणूस उपनगरांच्या पलीकडे सरकत गेला—हे अपयश कुणाचं?
आज पोस्टर लावून भावनिक आवाहन करणं सोपं आहे. पण विश्लेषण सांगतं की मराठी माणूस झोपलेला नव्हता; त्याला सोयीस्करपणे दुर्लक्षित केलं गेलं. आणि हीच दुर्लक्षाची राजकारणं आज पुन्हा “मराठी” शब्दाच्या आडून झाकली जात आहेत.
युती झाली—ठीक आहे.
पण मतदारांनी डोळे बंद करून टाळ्या वाजवू नयेत.
कारण लोकशाहीत नेते बदलतात, पण प्रश्न शिल्लक राहतात.
आणि आजचा सर्वात मोठा प्रश्न हा आहे—
ही युती महाराष्ट्रासाठी आहे की फक्त दोघांच्या राजकीय बचावासाठी?