हरसिंगार, ज्याला पारिजात किंवा ‘रात की रानी’ म्हणूनही ओळखले जाते, हा एक असा औषधी वृक्ष आहे जो अनेक समस्यांवर मात करण्यासाठी मदतीचा ठरतो. आयुर्वेद आणि युनानी वैद्यकशास्त्रात याला विशेष महत्त्व आहे. याचे फुलं, पानं आणि फळं अनेक आजारांच्या उपचारासाठी वापरले जातात. आयुष मंत्रालयानुसार, पारिजात किंवा हरसिंगार हा आयुर्वेदाचा अमूल्य ठेवा आहे, जो सर्दी-खोकला, वेदना आणि सूज यांसारख्या त्रासांपासून मुक्ती देतो. पारिजातचे औषधी गुणधर्म आरोग्य सुधारण्यात महत्त्वाची भूमिका बजावतात.
पारिजातच्या पानांचा, फुलांचा आणि फळांचा वापर पावडर, लेप किंवा काढा तयार करण्यासाठी केला जातो. विशेषतः याची पाने ऑस्टिओआर्थरायटिस (संधिवात) सारख्या त्रासांवर उपयोगी ठरतात. ही वातदोषाचे संतुलन साधून सांधेदुखी आणि सूज कमी करतात. याची पानांची पावडर एक प्रभावी हर्बल उपाय मानली जाते. हरसिंगारमध्ये असलेले अँटी-इंफ्लेमेटरी घटक सूज कमी करतात आणि आजार होण्याच्या शक्यता घटवतात. तसेच, हे फुलं अँटीऑक्सिडंट्सने भरलेले असतात, जे ऑक्सिडेटिव्ह स्ट्रेस कमी करून वृद्धत्वाची प्रक्रिया मंदावतात आणि पेशींना नुकसानापासून वाचवतात. यामुळे दमा (Asthma) आणि ब्राँकायटिस सारख्या श्वसनाच्या समस्यांमध्येही उपयोग होतो.
हेही वाचा..
पतंजली विरुद्ध डाबर : बाबा रामदेवांना न्यायालयाचा झटका, दिला हा आदेश!
जम्मू आणि काश्मीर: किश्तवाडमध्ये दुसऱ्या दिवशीही चकमक!
मुसळधार पावसामुळे केदारनाथ यात्रा ठप्प
हरसिंगारपासून तयार केलेला लेप एकोझिमा आणि सोरायसिस सारख्या त्वचारोगांवरही उपयुक्त ठरतो. पारिजात/हरसिंगार/शेफालिका हे आरोग्यासाठी अत्यंत उपयुक्त औषधी वृक्ष मानले जातात. आयुर्वेदाचार्य सांगतात की मायग्रेनचा कायमचा इलाज नसला, तरी पारिजातच्या पानांपासून तयार केलेला काढा पिऊन खूप आराम मिळू शकतो. पारिजात केवळ मायग्रेन आणि सांधेदुखीवरच नाही, तर सर्दी, खोकला आणि तापावरही रामबाण उपाय मानला जातो. वैद्यकीय तज्ज्ञांच्या मते, आयुर्वेदात पारिजातला अत्यंत महत्त्वाचा औषधी वनस्पती म्हणून समावेश आहे. याची पानं, फुलं, साल औषध म्हणून वापरली जातात.
पारिजातच्या पानांचा काढा सर्दी-खोकल्यावर अतिशय प्रभावी उपचार मानला जातो आणि यामुळे अॅलर्जीपासूनही आराम मिळतो. हे सांधेदुखी, त्वचारोग आणि निद्रानाश (अनिद्रा) यामध्येही लाभदायक आहे. या पानांपासून तयार केलेली चहा रोगप्रतिकारक शक्ती वाढवते. दमा आणि इतर श्वसनविषयक समस्यांनी त्रस्त रुग्णांसाठी पारिजात अतिशय उपयोगी ठरला आहे.