पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांच्या नेतृत्वाखाली भारत ‘आत्मनिर्भर भारत’ या स्वप्नाच्या दिशेने वेगाने वाटचाल करत आहे. या दृष्टिकोनाला बळ देणारा त्यांचा ‘वोकल फॉर लोकल’ हा अभियान स्वदेशी उत्पादनांचा स्वीकार व आर्थिक स्वावलंबनासाठी एक प्रभावी माध्यम ठरले आहे. पंतप्रधान मोदी यांनी म्हटले आहे की, हे अभियान केवळ आर्थिक स्वावलंबनापुरते मर्यादित नाही, तर ते राष्ट्रनिर्मितीत प्रत्येक नागरिकाच्या सहभागाचे प्रतीक आहे. आपण स्वदेशी वस्तूंची निवड करणे, हा एक छोटा निर्णय असला तरी तो भारताच्या प्रगतीसाठी मोठे योगदान देणारा ठरतो. पण तुम्हाला माहिती आहे का, भारतात स्वदेशीचा विचार सर्वप्रथम मांडणारे ‘गणेश वासुदेव जोशी’ होते, ज्यांना ‘सार्वजनिक काका’ म्हणूनही ओळखले जाते? चला जाणून घेऊया की त्यांनी कसे या विचाराची मांडणी केली आणि त्याला एक चळवळीचे स्वरूप दिले.
गणेश वासुदेव जोशी यांनी १८७० च्या दशकात पुण्यामध्ये ‘सार्वजनिक सभा’ स्थापन केली आणि स्वदेशी वस्तूंचा वापर वाढवून भारताची ब्रिटिशांवरील आर्थिक अवलंबित्व कमी करण्याचे आवाहन केले. त्यांचा हा विचार केवळ आर्थिक स्वावलंबनाचे प्रतीक नव्हता, तर तो ब्रिटिश सत्तेविरोधातील एक प्रभावी संदेशही होता. नंतर हा स्वदेशी विचार लोकमान्य टिळक, बिपिन चंद्र पाल आणि लाला लाजपत राय यांनी बंगाल विभाजनाच्या काळात अधिक जोमात पुढे नेला आणि तो स्वातंत्र्य संग्रामाचा एक महत्त्वाचा भाग बनला.
हेही वाचा..
हिमाचल प्रदेश : बस दरीत कोसळून ७ ठार
इंदिरा गांधींच्या हत्येनंतर कुलूपबंद मंदिर-गुरुद्वारा ४२ वर्षांनी उघडले!
इंग्लंड दौऱ्यात भारत पासा पलटू शकतो!
डिफेन्सिव तंत्राने राहुल-जायसवाल चमकले!
जोशी हे खादी स्वीकारणारे पहिले व्यक्ती होते. त्यांनी १२ जानेवारी १८७२ रोजी खादी धारण करण्याची शपथ घेतली आणि आयुष्यभर ती पाळली. खादीच्या प्रचारामुळे त्यांनी स्वदेशी विचारसरणीला चालना दिली, ज्यामुळे पुढे हा विचार भारतीय स्वातंत्र्य चळवळीचा गाभा बनला. त्यांना कृषी व आरोग्य विषयांमध्ये विशेष रुची होती. ते मानत की शेतीमध्ये वैज्ञानिक दृष्टिकोनातून नवे प्रयोग होणे आवश्यक आहे. गणेश वासुदव यांचे औपचारिक शिक्षण केवळ मराठी भाषेत झाले होते, मात्र मोठेपणी त्यांनी स्वतःच्या प्रयत्नाने इंग्रजी भाषा आत्मसात केली.
गणेश वासुदेव जोशी, ज्यांना ‘सार्वजनिक काका’ म्हणून ओळखले जाते, यांचा जन्म ९ एप्रिल १८२८ रोजी सातारा, महाराष्ट्र येथे झाला होता. त्यांचे निधन २५ जुलै १८८० रोजी झाले. त्यांच्या सामाजिक व स्वदेशी विचारसरणीमुळे त्यांना भारतीय स्वातंत्र्य संग्रामामध्ये एक महत्त्वपूर्ण स्थान प्राप्त झाले.
