आयुर्वेदात काही औषधी वनस्पतींना अमृतासमान मानले गेले आहे आणि हरीतकी त्यापैकीच एक आहे. संस्कृतमध्ये तिला अभया म्हणतात, म्हणजेच “भीती दूर करणारी”. ही त्रिफळेतील एक महत्त्वाची घटक आहे आणि शरीराला तरतरीत, निरोगी आणि ऊर्जावान ठेवणाऱ्या औषधांमध्ये गणली जाते. हरीतकी हा प्रत्यक्षात एका वृक्षाचा फळ आहे जो भारत, नेपाळ, श्रीलंका आणि दक्षिण आशियातील अनेक भागांत आढळतो. आयुर्वेदानुसार ती त्रिदोषहर आहे. म्हणजेच वात, पित्त आणि कफ या तिन्ही दोषांचे संतुलन राखते.
हरीतकी चवीला किंचित कडवट आणि तुरट असते, परंतु तिचे आरोग्यदायी फायदे इतके व्यापक आहेत की तिची चव सवय बनते. ती पचन सुधारते, शरीरातील विषारी द्रव्ये बाहेर टाकते आणि रोगप्रतिकारक शक्ती वाढवते. जर तुम्हाला बद्धकोष्ठता (कब्ज) ची समस्या असेल, तर रात्री झोपण्यापूर्वी एक चमचा हरीतकी चूर्ण कोमट पाणी किंवा दुधासोबत घेतल्यास आतडी स्वच्छ राहतात आणि शरीर हलके वाटते. तोंडातले छाले किंवा दुर्गंधी कमी करण्यासाठी हरीतकी अत्यंत परिणामकारक आहे. तिच्या चूर्णाने केलेला गुळण केल्यास तोंड स्वच्छ राहते आणि छाले बरे होतात.
हेही वाचा..
‘लिव्ह इन’ जोडप्याची आत्महत्या; चौथ्या मजल्यावरून उडी मारली
मुंबई विमानतळावर अमली पदार्थ, परकीय चलन जप्त
अयोध्येत पंतप्रधान नरेंद्र मोदी, सरसंघचालक मोहन भागवत २५ नोव्हेंबरला येणार
राज्यात रहिवासी क्षेत्रासाठी तुकडेबंदी कायदा रद्द
केसगळती किंवा कोंडा यावरही हरीतकी उपयोगी आहे. आवळा आणि रीठा यांच्यासोबत ती उकळून त्या पाण्याने केस धुतल्यास केस मजबूत होतात आणि कोंडा कमी होतो. त्वचारोगांमध्ये जसे की खाज, फोड, पुरळ किंवा एक्झिमा हरीतकी, हळद आणि नीमपानांचा लेप लावल्यास उत्कृष्ट परिणाम मिळतो. डायबिटीजच्या रुग्णांनी सकाळी रिकाम्या पोटी हरीतकीचे सेवन केल्यास रक्तातील साखरेचे प्रमाण नियंत्रणात राहते.
हरीतकीचा आणखी एक मोठा फायदा म्हणजे ती पचनक्रिया आणि मेटाबॉलिझम सुधारते. सेंधा मीठ आणि आलं सोबत घेतल्यास गॅस, अपचन आणि जडपणा यापासून आराम मिळतो. वजन कमी करण्यासही ती मदत करते. मध आणि कोमट पाण्यासोबत घेतल्यास ती मेटाबॉलिझम वाढवते आणि चरबी जाळण्यास मदत करते. दृष्टी सुधारण्यासाठी हरीतकी पाण्यात भिजवून त्या पाण्याने डोळे धुतल्यासही फायदा होतो. आयुर्वेदिक ग्रंथांनुसार भगवान बुद्ध स्वतःसोबत नेहमी हरीतकी ठेवत असत. ती फक्त औषधी नाही, तर शरीर, मन आणि आत्म्याचे संतुलन राखणारे एक दिव्य साधन आहे. हरीतकीचा योग्य वापर केल्यास रोग दूर होतात आणि शरीर आतून मजबूत होते. मात्र, आयुर्वेदाचार्यांचा सल्ला घेतल्याशिवाय तिचे सेवन करू नये.
