प्राण्यांवर केलेल्या एका नवीन अभ्यासात हे स्पष्ट झाले आहे की, अन्नपदार्थांमध्ये असलेले सूक्ष्म प्लास्टिक कण (मायक्रोप्लास्टिक) शरीरातील ग्लूकोज प्रक्रिया (ग्लूकोज मेटाबॉलिज़म) प्रभावित करू शकतात. यामुळे यकृत (लिव्हर) सारख्या अवयवांना हानी होऊ शकते. या अभ्यासाचे निष्कर्ष अशी चिंता व्यक्त करतात की जे लोक मायक्रोप्लास्टिक (5 मिलीमीटर किंवा त्यापेक्षा छोटे) आणि नॅनोप्लास्टिक (100 नॅनोमीटर किंवा त्यापेक्षा छोटे) पदार्थांचा सेवन करत आहेत, त्यांना आरोग्याशी संबंधित समस्या होऊ शकतात. हे छोटे प्लास्टिक कण अन्नपदार्थांमध्ये मिसळू शकतात, विशेषतः समुद्री अन्न आणि इतर खाद्यपदार्थांच्या माध्यमातून.
मागील अनुमानानुसार, एक व्यक्ती वर्षभरात खाण्यापिण्याच्या वस्तूंमधून अंदाजे ४० ते ५० हजार मायक्रोप्लास्टिक कण गिळू शकतो. काही अंदाजानुसार, ही संख्या प्रतिवर्षी १० लाख कणांपर्यंत पोहोचू शकते. अमेरिकेच्या डेविस शहरातील कॅलिफोर्निया विद्यापीठातील पीएचडी विद्यार्थिनी एमी पार्कहर्स्ट म्हणाल्या, “आम्ही हे शोधले की पॉलीस्टायरीन नॅनोप्लास्टिक शरीरात प्रवेश केल्याने ग्लूकोज प्रक्रियेतील गडबड आणि यकृताला हानी होऊ शकते. हे नुकत्याच झालेल्या प्राण्यांवरच्या अभ्यासाच्या परिणामांची पुष्टी करते आणि त्यांना आणखी पुढे नेते.
या अभ्यासात संशोधकांनी अन्नपदार्थांद्वारे शरीरात जाणारे नॅनोप्लास्टिक कणांवर लक्ष केंद्रित केले. संशोधकांनी १२ आठवड्यांच्या नर उंदीरांना रोज पॉलीस्टायरीन नॅनोप्लास्टिक कणांसोबत सामान्य उंदीरांचे खाद्य दिले. पॉलीस्टायरीन हा एक सामान्य प्लास्टिक आहे, जो अनेकदा खाद्य पॅकेजिंग आणि इतर उत्पादनांमध्ये वापरला जातो. संशोधकांनी आधीच्या उंदीरांच्या अभ्यासांचा आणि मानवांवरील संभाव्य संपर्काची पातळी लक्षात घेत, उंदीरांना त्यांच्या शरीराच्या वजनानुसार रोज ६० मिलीग्राम नॅनोप्लास्टिक दिले. याच प्रमाणात आधीच्या अभ्यासांमध्येही आरोग्यावर प्रभाव दिसून आला होता.
पार्कहर्स्ट म्हणाल्या, “आपण उंदीरांना प्रत्येक प्रकारच्या प्लास्टिकचा संपर्क पूर्णपणे नियंत्रित करू शकत नाही. पण आमचा अभ्यास असा होता की, ज्या गटांना जास्त नॅनोप्लास्टिक दिले गेले, त्यांच्या शरीरात काय बदल होतात ते पाहता येईल. पॉलीस्टायरीन न खाल्लेले उंदीर यांच्या तुलनेत नॅनोप्लास्टिक खाल्लेल्या उंदीरांच्या शरीरात ग्लूकोज नियंत्रित करण्यास समस्या आणि ‘एलानिन एमिनोट्रांस्फरेज’ नावाच्या एंजाइमचे वाढलेले प्रमाण आढळले, जे यकृताला हानी पोहोचवण्याचे संकेत आहे.
पॉलीस्टायरीन खाल्लेल्या उंदीरांमध्ये संशोधकांनी आढळले की त्यांच्या आतड्यात गळतीची समस्या होती, ज्यामुळे रक्तात ‘एंडोटोक्सिन’ नावाच्या हानिकारक पदार्थाची पातळी वाढली, जो यकृताला कमजोर करू शकतो. पार्कहर्स्ट म्हणाल्या, “आमचे परिणाम मायक्रो आणि नॅनोप्लास्टिक्सशी संबंधित धोरणे तयार करण्यात मदत करण्यासाठी अधिक संशोधनाची आवश्यकता दर्शवितात.
