जेठ महिन्याच्या कडक उन्हात, जेव्हा सूर्य आकाशातून जणू आगच बरसवत असतो, आणि पंख्याची हवा देखील गरम लाटेसारखी वाटते, तेव्हा एक पारंपरिक उपाय आठवतो – खसखसचं सरबत. आजी-आबांच्या स्वयंपाकघरात असलेली ती छोटीशी डबी, ज्यामध्ये सफेद-मातकट रंगाचे हे बारीक दाणे भरलेले असतात, जणू काही एखादी जादूई औषधीच! आजी-आबांचा विश्वास होता की, “ही खसखस उन्हाचा त्रास क्षणात दूर करते.”
आयुर्वेद, चरक संहिता, वैज्ञानिक संशोधन आणि पारंपरिक अनुभवांमध्ये खसखसचं महत्त्व अधोरेखित केलं गेलं आहे. खसखस, ज्याचं वैज्ञानिक नाव पॅपावर सोम्नीफेरम आहे, हे हजारो वर्षांपासून मानवाच्या आहारात आहे. आयुर्वेदात याला “पोस्तदाना” किंवा “खसतिल” म्हणून ओळखलं जातं. चरक संहितेनुसार, हे पित्तदोष शमवणारं औषध मानलं गेलं आहे.
हेही वाचा..
‘या’ कारणामुळे सुपरस्टार विजय विरोधात फतवा जारी!
दिल्लीतील आप नेते दुर्गेश पाठक यांच्या घरावर सीबीआयचा छापा!
ममता बनर्जींमध्ये ‘ममता’ नाही !
रॉबर्ट वाड्रा म्हणाले, कितीही वेळा बोलावले तरी जाऊ
खसखसला “उशीरा” या थंड प्रकृतीच्या वनस्पतीसोबत वापरण्याचा उल्लेख आहे. यामुळे शरीरातील उष्णता कमी होते. हे पोटातील जळजळ, पायांतील गरमी, त्वचेच्या समस्यांवर प्रभावी मानलं जातं. आयुर्वेदिक डॉक्टर अमित सांगतात, “उन्हात पित्त वाढलं की खसखसचं दूध किंवा सरबत घेतल्याने लगेच आराम मिळतो. यामुळे शरीर आणि मन दोन्ही शांत राहतं.” वैज्ञानिक दृष्टिकोनातूनही खसखस पोषणतत्त्वांचा खजिना आहे. यामध्ये प्रोटीन, फायबर, कॅल्शियम, मॅग्नेशियम, झिंक आणि आयर्न मुबलक प्रमाणात असतात. झिंकमुळे रोगप्रतिकारक शक्ती वाढते, जी उन्हाळ्यातील आजारांपासून वाचवते. मॅग्नेशियममुळे शांत झोप लागते, म्हणूनच आजी-आबा झोपण्याआधी गरम दूधात खसखस टाकून द्यायचे. ओमेगा-6 फॅटी अॅसिडमुळे हृदयाचे आरोग्य सुधारते आणि अँटीऑक्सिडंट्स फ्री रॅडिकल्सपासून संरक्षण करतात.
खसखस – उन्हाळ्यातील सुपरफूड
याची थंड तासीर शरीराचे तापमान संतुलित ठेवते आणि डिहायड्रेशनपासून वाचवते. खसखसचं सरबत किंवा दूध पिल्याने पचन सुधारते, आणि अॅसिडिटी तसेच जळजळीपासून आराम मिळतो.
खसखसाचे इतर उपयोग :
खसखसाचं तेल सांधेदुखी, सूज यावर उपयुक्त आहे. याचा वापर आयुर्वेदात वेदना निवारक म्हणून होतो. डॉक्टर अमित सांगतात, खसखस पचनसंस्था मजबूत करते आणि बद्धकोष्ठतेत मदत करते. त्वचेसाठीही ते फायदेशीर आहे – दूधात खसखस वाटून लावल्याने मुरुम, लालसरपणा, आणि जळजळ कमी होते. संशोधनानुसार, खसखसचे अँटी-इंफ्लेमेटरी गुण त्वचेसाठी उपयुक्त आहेत.
पारंपरिक आणि आधुनिक संशोधन दोन्ही खसखसच्या फायद्यांना मान्यता देतात. खसखस फक्त आयुर्वेदातच नव्हे, तर आधुनिक पद्धतींमध्येही वापरली जाते. हृदय, पचनसंस्था, त्वचा, झोप आणि मानसिक आरोग्य – सर्व गोष्टींसाठी उपयोगी. यामुळे शरीरातील गरमी, थकवा, आणि मानसिक तणाव दूर होतो. संशोधन असंही दर्शवतं की, खसखस रक्त शुद्ध करते, विषारी घटक बाहेर टाकते, आणि नैसर्गिकरित्या शरीराला शक्ती प्रदान करते. म्हणूनच, उन्हाळ्यात खसखस हे केवळ थंडावा देणारे नसून, एक शक्तिवर्धक आणि आरोग्यवर्धक नैसर्गिक सुपरफूड आहे.
