भोलेनाथाला प्रिय असलेल्या श्रावण मासाचा समारोप यंदा शनिवार, ९ ऑगस्ट रोजी पौर्णिमा तिथीला होत आहे. हा दिवस श्रावण पौर्णिमा व्रत तसेच रक्षाबंधन या पवित्र सणासाठी अत्यंत महत्त्वाचा आहे. विशेष म्हणजे, यंदा “आयुष्मान” व “सौभाग्य” सारखे शुभ योग या दिवशी बनत आहेत, जे या दिवसाचे महत्त्व आणखी वाढवतात.
दृक पंचांगानुसार, शनिवारी सूर्योदय सकाळी ५:४६ वाजता, तर सूर्यास्त संध्याकाळी ७:०७ वाजता होईल. पौर्णिमा तिथी दुपारी २:१२ वाजल्यापासून सुरू होईल, जी व्रत व रक्षाबंधनासाठी महत्त्वाची ठरेल. या दिवशी चंद्र मकर राशीत व सूर्य कर्क राशीत असेल.
श्रावण पौर्णिमा व्रताची पूजनपद्धती:
हा व्रत भगवान शंकर व चंद्रदेव यांना समर्पित असतो. या दिवशी व्रतधारकांनी प्रातःस्नान करून स्वच्छ वस्त्र परिधान करावीत. त्यानंतर भगवान शंकर, माता पार्वती आणि चंद्रदेव यांची पूजा करावी.
शिवलिंगावर दूध, दही, मध, तूप, जल, तसेच बेलपत्र, जौ, गहू, गूळ, तिळ यांसारख्या सामग्रीने अभिषेक करावा. विशेषतः चंद्रदेवाची पूजा करणे फार शुभ मानले जाते.
चंद्र अर्घ्य विधी:
चंद्रदेवाला दूध, साखर आणि जल मिश्रित करून चांदीच्या पात्रातून अर्घ्य दिल्यास विशेष फल मिळते. यावेळी “ॐ सोम सोमाय नमः”, “ॐ नमः शिवाय”, “ॐ सोमेश्वराय नमः” हे मंत्र जपावे.
व्रताचे पारण चंद्रोदयानंतर अर्घ्य दिल्यावर केले जाते. व्रताच्या दरम्यान फलाहार घेणे उचित मानले जाते. पूजा झाल्यानंतर गरीब व ब्राह्मणांना दान करणे शुभ ठरते.
रक्षाबंधनसाठी शुभ मुहूर्त:
यंदा भद्रा काळ सूर्योदयापूर्वीच समाप्त होत असल्याने राखी बांधण्यास कोणतीही अडचण नाही. राखी बांधण्याचा शुभ मुहूर्त सकाळी ५:४७ ते दुपारी १:२४ पर्यंत आहे. त्यामुळे संपूर्ण दिवसभर रक्षाबंधन साजरा करता येईल.
प्रादेशिक महत्त्व:
-
महाराष्ट्रात याला नारळी पौर्णिमा म्हणतात. या दिवशी समुद्राला नारळ अर्पण केला जातो.
-
तामिळनाडूमध्ये हा दिवस “अवनी अवित्तम” म्हणून ओळखला जातो. ब्राह्मण समुदायासाठी यज्ञोपवीत (जनेऊ) बदलण्याचा हा महत्त्वाचा दिवस असतो.
-
आंध्र प्रदेशात हा सण “जन्ध्याला पौर्णिमा” म्हणून ओळखला जातो.
-
देशातील इतर भागात याला “उपाकर्म” म्हटले जाते.
या पवित्र दिवशी भाऊ-बहिणींच्या नात्याचा सन्मान, श्रद्धा, भक्ती आणि कुटुंबातील स्नेहभावना यांचे सुंदर प्रतीक म्हणून हा सण साजरा केला जातो.
