आपण शरीराची फिटनेस राखण्यासाठी जिम, व्यायाम, चालणे याकडे भरपूर लक्ष देतो. मात्र दात आणि तोंडाच्या आरोग्याकडे अनेकदा दुर्लक्ष होते. लक्षात ठेवा, दात निरोगी नसतील तर त्याचा परिणाम पचनसंस्थेवरही होतो. तोंडात वारंवार छाले, जखमा, दुर्गंधी आणि हिरड्यांचे आजार होण्याचा धोका वाढतो.
आयुर्वेदात दात आणि तोंडाच्या आरोग्यासाठी वज्रदंती या औषधी वनस्पतीला रामबाण मानले जाते. वज्रदंती ही अत्यंत महत्त्वाची औषधी वनस्पती असून दात, हिरड्या, पायरिया आणि हिरड्यांतून येणारे रक्त यावर प्रभावी ठरते. वज्रदंतीमध्ये सूज-रोधी आणि जंतुनाशक गुणधर्म असल्याने दात मजबूत होतात.
‘वज्रदंती’ हा शब्द ‘वज्र’ (हीरा) आणि ‘दंती’ (दात) यावरून तयार झाला आहे. म्हणजेच हिऱ्यासारखे मजबूत दात. त्यामुळे आयुर्वेदात वज्रदंतीला मुख आरोग्यासाठी अमृत मानले जाते. आजही अनेक आयुर्वेदिक टूथपेस्ट आणि दंतमंजनांमध्ये वज्रदंतीचा वापर केला जातो. काही विदेशी कंपन्याही आपल्या उत्पादनांमध्ये वज्रदंतीचा समावेश करतात.
वज्रदंतीची पाने, मुळे, फुले आणि खोड औषधी गुणांनी भरलेली असतात. यामध्ये सूज-रोधी, जंतुनाशक घटक, हायड्रो-इथेनॉल, कार्बोहायड्रेट्स, प्रथिने, ग्लायकोसाइड्स आणि अमिनो अॅसिड्स आढळतात. हे घटक केवळ दातांसाठीच नव्हे तर शरीरातील इतर आजारांवरही उपयुक्त ठरतात.
आयुर्वेदानुसार वज्रदंतीच्या फुलांचा अर्क शरीरातील अतिरिक्त सोडियम बाहेर टाकण्यास मदत करतो. सोडियम जास्त झाल्यास सूज येणे आणि शरीरात पाणी साचण्याची समस्या निर्माण होते. मात्र या अर्काचा वापर करण्यापूर्वी डॉक्टरांचा सल्ला घेणे आवश्यक आहे.
जर पायरिया, हिरड्यांतून रक्त येणे किंवा दात कमकुवत होण्याची समस्या असेल, तर वज्रदंतीच्या पावडरने दिवसातून दोन वेळा हलक्या हाताने दातांची मालिश करावी आणि नंतर कोमट पाण्याने गुळण्या कराव्यात. वज्रदंतीचे ताजे पान उपलब्ध असल्यास ते चघळणेही फायदेशीर ठरते. तोंडाची दुर्गंधी, तोंड येणे आणि दातांची कमजोरी यावर वज्रदंती उपयुक्त मानली जाते.
