भारताचे S-400 अर्थात ‘सुदर्शन चक्र’ कसे पाकिस्तानसाठी ठरले मारक

पाकिस्तानचे भारतातील १५ ठिकाणांवर लक्ष्य
संरक्षण अधिकाऱ्यांच्या माहितीनुसार, पाकिस्तानने ड्रोन व क्षेपणास्त्रांच्या मदतीने अवंतीपोरा, श्रीनगर, जम्मू, पठाणकोट, अमृतसर, लुधियाना व भुजसह १५ ठिकाणांवर लक्ष्य केले होते. भारतीय वायुदलाने S-400 प्रणालीचा वापर करून या सर्व हल्ल्यांना यशस्वीरित्या निष्प्रभ केले.

काय आहे S-400 क्षेपणास्त्र प्रणाली

रशियात बनवलेली ही प्रणाली ६०० किमी अंतरावरील लक्ष्य शोधू शकते आणि ४०० किमी पर्यंत लक्ष्याचा नाश करू शकते. भारताकडे सध्या चार S-400 पथकं आहेत. यापैकी एक पठाणकोटमधून जम्मू-काश्मीर व पंजाबचे संरक्षण करते, तर दुसरे राजस्थान व गुजरात भागाचे संरक्षण करते.

‘सुदर्शन चक्र’चा अर्थ
भारतीय लष्कराने या प्रणालीला ‘सुदर्शन चक्र’ असे नाव दिले आहे, जे हिंदू पुराणांतील भगवान विष्णूच्या सामर्थ्यशाली सुदर्शन चक्र या अस्त्रावरून प्रेरित आहे. याचप्रमाणे, ही प्रणाली भारताच्या संरक्षण शस्त्रास्त्रात एक प्रभावी हत्यार मानली जाते, जी वेगाने हवाई धोके शोधून नष्ट करू शकते.

हे ही वाचा :

रावळपिंडी स्टेडियमवरील हल्ल्यानंतर पाकिस्तानमध्ये भीती

चकमकीत ८ नक्षलवादी ठार

रावळपिंडीतील PSL स्टेडियमच्या बाहेर ड्रोन हल्ला

मैदानावरचा सिंह आता स्वतःशी झुंजतोय…

या कारवाईपूर्वी भारत सरकारने म्हटले होते की, ‘ऑपरेशन सिंदूर’ हा पहलगाम दहशतवादी हल्ल्याला दिलेले संयमी उत्तर आहे असे म्हटले होते. पाकिस्तानने उगाचच भारताच्या लष्करी ठिकाणांवर हल्ला केला नाही तर आम्ही त्यांच्या लष्करी तळांवर हल्ला करणार नाही, असे भारताने स्पष्ट केले होते.

भारताने संयमाचे आवाहन केले
संरक्षण मंत्रालयाने म्हटले की, भारताने पाकिस्तानच्या कारवाईला प्रमाणबद्ध प्रतिसाद दिला आहे. मंत्रालयाच्या निवेदनात म्हटले आहे, “भारतीय सशस्त्र दलांनी पुन्हा एकदा नमूद केले आहे की, जर पाकिस्तानी सैन्याने आदर ठेवला तर आम्ही तणाव वाढवणार नाही.”

“S-400 सुदर्शन चक्र” हे नाव भारताने रशियाकडून प्राप्त केलेल्या S-400 ट्रायंफ हवाई संरक्षण क्षेपणास्त्र प्रणालीस दिले आहे.

रशियाच्या अल्माझ-आंतेय कंपनीने विकसित केलेली S-400 ही जगातील सर्वात प्रगत दीर्घ पल्ल्याची पृष्ठभाग ते आकाश क्षेपणास्त्र प्रणालींपैकी एक आहे. भारताने २०१८ मध्ये रशियाशी ५.४३ अब्ज डॉलरचा करार करून पाच S-400 युनिट्स खरेदी करण्याचे ठरवले होते. २०२१ मध्ये पहिले युनिट पंजाबमध्ये तैनात करण्यात आले, ज्यामुळे पाकिस्तान आणि चीनकडून असलेल्या धोक्यांविरोधात सुरक्षा मजबूत करण्यात आली.

ही प्रणाली चार वेगवेगळ्या प्रकारच्या क्षेपणास्त्रांचे समर्थन करते, ज्यामुळे ती विमाने, ड्रोन, क्रूझ क्षेपणास्त्रे आणि बॅलिस्टिक क्षेपणास्त्रांवर प्रभावीपणे कारवाई करू शकते.

या प्रणालीमध्ये अत्याधुनिक फेज्ड-अ‍ॅरे रडार आहे, जे एकाच वेळी १००  हून अधिक लक्ष्यांवर लक्ष ठेवू शकते. तसेच ही प्रणाली मोबाइल लाँचर्सवर तैनात केली जाते, त्यामुळे ती त्वरीत नवीन ठिकाणी हलवता येते.

S-400 प्रणालीच्या तैनातीमुळे भारताची अनेक स्तरावर हवाई संरक्षण व्यवस्था अधिक मजबूत झाली आहे, ज्यामुळे लष्करी व नागरी महत्त्वाच्या ठिकाणांचे संरक्षण करण्याची क्षमता वाढली आहे. दक्षिण आशियातील हवाई संरक्षणाच्या दृष्टीने ही प्रणाली एक ‘गेम-चेंजर’ मानली जाते.