भारताने भारतीय नौसेनेसाठी दोन अतिरिक्त MQ-9 मानवरहित ड्रोन लीजवर घेण्यास मंजुरी दिली आहे. हा निर्णय रक्षा मंत्री राजनाथ सिंह यांच्या अध्यक्षतेखालील रक्षा अधिग्रहण परिषदेने घेतला. भारत-अमेरिका संरक्षण सहकार्यामुळे हा पाऊल महत्त्वाचे मानले जात आहे. MQ-9 ड्रोन अमेरिकेच्या जनरल एटॉमिक्स कंपनीद्वारे तयार केले जातात आणि हे जगातील सर्वात सक्षम हाय-एल्टीट्यूड, लॉंग-एंड्युरन्स ड्रोन सिस्टम्स मध्ये गणले जातात. संरक्षण तज्ज्ञांच्या मते, हे ड्रोन दीर्घकाळ उड्डाण करण्यास, दूरच्या भागांचे निरीक्षण करण्यास आणि रिअल-टाइम गुप्तचर माहिती देण्यास अत्यंत सक्षम आहेत.
भारताने पहिल्यांदा २०२० मध्ये दोन MQ-9 ड्रोन लीजवर घेतले होते. मागील पाच वर्षांत या ड्रोनमुळे भारतीय नौसेना आणि सुरक्षा एजन्सींना समुद्री क्षेत्रे आणि सीमेच्या भागांमध्ये निगरानीस मोठा फायदा मिळाला. आता दोन अधिक ड्रोन जोडल्याने हिंद महासागर क्षेत्र आणि संवेदनशील समुद्री मार्गांमध्ये भारताची मॅरिटाइम डोमेन अवेअरनेस अधिक मजबूत होण्याची अपेक्षा आहे. हा निर्णय त्या वेळी आला आहे, जेव्हा पंतप्रधान नरेंद्र मोदी आणि अमेरिकेचे राष्ट्राध्यक्ष डोनाल्ड ट्रम्प यांनी या वर्षी भारत-अमेरिका रणनीतिक भागीदारीत संरक्षण सहकार्य हा एक प्रमुख स्तंभ असल्याचे सांगितले. दोन्ही देशांमधील संरक्षण संबंध सतत गहरे होत आहेत आणि उन्नत तंत्रज्ञान व परस्पर समन्वय यावर विशेष भर देण्यात येत आहे.
हेही वाचा..
२२.७ लाख रुपयांच्या सायबर स्कॅमचा उलगडा
पोलीस चकमकीत खुनाचा आरोपी जखमी
ममता बॅनर्जी यांच्या विचारांवर जिहादी घटकांचा ताबा
जनजातीय समाजाची अस्मिता व वारसा जतन करण्याची गरज
या संरक्षण सहकार्याला पुढे नेण्यात अमेरिकेत राहणारे भारतीय मुळाचे एयरोस्पेस शास्त्रज्ञ विवेक लाल यांची भूमिका महत्त्वाची मानली जात आहे. जनरल एटॉमिक्स ग्लोबल कॉर्पोरेशनचे मुख्य कार्यकारी अधिकारी विवेक लाल गेल्या दोन दशकांपासून भारत आणि अमेरिका यांच्यातील संरक्षण व्यापार आणि औद्योगिक सहकार्य वाढवण्यासाठी सक्रिय आहेत. त्यांच्या प्रयत्नांमुळे भारताला महत्त्वपूर्ण अमेरिकन संरक्षण तंत्रज्ञान मिळाले आणि दोन्ही देशांमधील विश्वास अधिक मजबूत झाला. लॉकहीड मार्टिनमध्ये वरिष्ठ अधिकारी म्हणून काम करताना विवेक लाल यांनी भारतीय नौसेनेसाठी २४ MH-60R पनडुंबी विरोधी हेलिकॉप्टर खरेदीच्या करारातही महत्त्वाची भूमिका बजावली होती. हा करार राष्ट्राध्यक्ष ट्रम्प यांच्या पहिल्या कार्यकाळात भारताच्या भेटी दरम्यान एक प्रमुख संरक्षण समझोता म्हणून समोर आला होता.
विवेक लाल यांची भूमिका इतर काही मोठ्या संरक्षण करारांमध्येही रही आहे, ज्यात समाविष्ट आहेत: ३१ MQ-9B ड्रोन (नौसेना, वायुसेना आणि थलसेना साठी प्रस्तावित खरेदी बोईंग P-8I समुद्री गस्त विमान, २२ हार्पून अँटी-शिप मिसाइल्स, AH-64E अपाचे आणि CH-47 चिनूक हेलिकॉप्टर, १० C-17 ग्लोबमास्टर परिवहन विमान. अधिकाऱ्यांच्या मते, या संरक्षण सहकार्यांमुळे भारतातील १०० पेक्षा जास्त मोठ्या व लहान कंपन्या जागतिक संरक्षण पुरवठा साखळीशी जोडल्या गेल्या आहेत, ज्यामुळे घरेलू संरक्षण औद्योगिक क्षमताही मजबूत झाली आहे. MQ-9 ड्रोनच्या वाढत्या तैनातीमुळे हे स्पष्ट होते की भारत जमिनी आणि समुद्री सीमेच्या सुरक्षासाठी उन्नत मानवरहित प्रणालींवर अधिक विश्वास ठेवत आहे.
