नव्या संशोधनानुसार, महिलांमध्ये जर रजोनिवृत्ती (मेनोपॉज) वयाच्या आधी झाली, तर त्याचा परिणाम केवळ त्यांच्या हृदयाच्या आरोग्यावरच नव्हे, तर मेंदूच्या कार्यक्षमतेवरही नकारात्मक स्वरूपात होऊ शकतो. या अभ्यासात लक्ष केंद्रित केले गेले आहे की लवकर रजोनिवृत्ती आणि हृदयाची कमकुवत स्थिती मिळून मेंदूच्या विचारशक्तीवर आणि स्मरणशक्तीवर कसा परिणाम करतात. पूर्वीच्या संशोधनांमधून असे दिसून आले होते की ज्या महिलांना मेनोपॉज लवकर होतो, त्यांना वयानुसार स्मरणशक्ती कमी होणे, तसेच अल्झायमरसारख्या आजारांचा धोका जास्त असतो. हृदयाचे आरोग्य बिघडल्यास मेंदूवर त्याचा मोठा परिणाम होतो, कारण हृदय नीटपणे रक्त पंप करू शकत नसल्यास मेंदूपर्यंत ऑक्सिजन आणि आवश्यक पोषक घटक पुरेशा प्रमाणात पोहोचत नाहीत. परिणामी मेंदूतील पेशी कमकुवत होऊ शकतात, सूक्ष्म स्वरूपाचे स्ट्रोक येऊ शकतात आणि पुढे जाऊन डिमेंशियासारख्या आजारांचा धोका वाढू शकतो.
नव्या अभ्यासात असे स्पष्ट झाले की, जर कोणत्याही महिलेला रजोनिवृत्ती वयाच्या आधी होत असेल, तर तिच्या हृदय आणि मेंदूवर अधिक तीव्र नकारात्मक परिणाम होतो. अशा महिलांच्या मेंदूतील काही विशिष्ट भागांचे आकारमान कमी होते, मेंदूमध्ये पांढऱ्या ठिपक्यांची (white matter lesions) संख्या वाढते आणि विचार-समजण्याची क्षमता कमी होते. कॅनडातील टोरांटो विद्यापीठाचे प्रमुख संशोधक टॅलिन स्प्लिंटर यांनी सांगितले, “आजवर हे पूर्णपणे समजले गेले नव्हते की रजोनिवृत्ती, विशेषतः वयाच्या आधी होणारी रजोनिवृत्ती मेंदूवर नेमका कसा परिणाम करते. त्यामुळे आम्ही हृदय आणि मेंदूच्या आरोग्याचा एकत्रित अभ्यास करून या महत्त्वाच्या विषयावर नवे निष्कर्ष काढण्याचा प्रयत्न केला.”
हेही वाचा..
बीएआरसी शास्त्रज्ञ असल्याची बतावणी! ‘अणुबॉम्ब डिझाइन’चे नकाशे जप्त
राहुल गांधींना आम्ही गंभीरतेने घेत नाही
बिहार : मुद्रित जाहिरातींसाठी कडक मार्गदर्शक सूचना
हे संशोधन २०२५ मध्ये ऑर्लॅंडो येथे आयोजित ‘द मेनोपॉज सोसायटी’च्या वार्षिक परिषदेत सादर करण्यात आले. या अभ्यासात ५०० पेक्षा अधिक महिलांचा सहभाग होता. हृदयाची कार्यक्षमता तपासण्यासाठी कार्डिअक एमआरआय (Cardiac MRI) वापरण्यात आला, ज्याद्वारे हृदय रक्त किती परिणामकारकरित्या पंप करत आहे हे मोजले गेले. मेंदूच्या रचनेचे मूल्यांकन ब्रेन एमआरआय (Brain MRI) द्वारे केले गेले, ज्यातून ग्रे मॅटरचे प्रमाण आणि पांढऱ्या डागांची संख्या समजली. याशिवाय, महिलांची संज्ञानशक्ती (cognitive ability) तपासण्यासाठी मानक मानसिक चाचण्या घेण्यात आल्या.
संशोधनात निष्पन्न झाले की लवकर रजोनिवृत्ती आणि हृदयाची खराब कार्यक्षमता हे दोन्ही घटक मिळून मेंदूच्या कार्यक्षमतेवर आणि त्याच्या संरचनेवर एकत्रित नकारात्मक परिणाम करतात. मेनोपॉज सोसायटीच्या वैद्यकीय संचालिका डॉ. स्टेफनी फॉबियन यांनी सांगितले, “हा निष्कर्ष अतिशय महत्त्वाचा आहे. महिलांमध्ये होणाऱ्या डिमेंशिया आणि स्मृतीविषयक आजारांच्या संशोधनात महिलांच्या जीवनातील विशेष टप्पे, जसे की रजोनिवृत्तीचे वय, हे नक्कीच समाविष्ट केले पाहिजे. त्यामुळे अशा आजारांच्या प्रतिबंध आणि उपचारात अधिक प्रभावी उपाय शोधता येतील.” या अभ्यासातून हेही स्पष्ट झाले की, महिलांनी आपल्या रजोनिवृत्तीच्या वयाचा विचार करून हृदय आणि मेंदूच्या आरोग्याची काळजी घेणे अत्यावश्यक आहे. जर रजोनिवृत्ती लवकर होत असेल, तर योग्य वेळी हृदय तपासणी आणि मेंदूच्या आरोग्याची निगा राखणे गरजेचे आहे, जेणेकरून वृद्धापकाळात मानसिक आजारांपासून बचाव करता येईल.
