क्रिकेट हा आज जगभरात लोकप्रिय असलेला खेळ आहे, विशेषतः भारत, इंग्लंड, ऑस्ट्रेलिया, पाकिस्तान आणि वेस्ट इंडिजमध्ये. पण या खेळाची सुरुवात कशी झाली? चला तर मग क्रिकेटच्या इतिहासाचा मागोवा घेऊया.
क्रिकेट: एक रहस्यपूर्ण सुरुवात
एका काळी — जेव्हा इंग्लंडच्या कुरणांमध्ये मुलं अनोळखी खेळ खेळत होती, ज्याचे नाव कुणाला ठाऊक नव्हते… एक न्यायालयीन नोंद, १५९८ साली — “creckett” या शब्दाचा उल्लेख झाला आणि इतिहासात पहिल्यांदाच क्रिकेटने डोकं वर काढलं. पण हा खेळ काही साधा नव्हता.
प्रारंभिक काळ: बालकांचा खेळ ते प्रौढांचा उत्सव
- क्रिकेटचा उगम इंग्लंडच्या दक्षिण-पूर्व भागातील Weald नावाच्या जंगल आणि कुरणांनी भरलेल्या प्रदेशात झाला.
- सॅक्सन किंवा नॉर्मन काळात, म्हणजेच 13व्या शतकात, मुलांनी खेळायला सुरुवात केली असा अंदाज आहे.
- 1598 मध्ये इंग्लंडमधील एका न्यायालयीन प्रकरणात “creckett” या खेळाचा उल्लेख आढळतो — ही क्रिकेटची पहिली लेखी नोंद मानली जाते.
प्रौढांचा सहभाग आणि सामाजिक बदल
- 1611 मध्ये, क्रिकेटला “मुलांचा खेळ” म्हणून शब्दकोशात स्थान मिळाले, पण त्याच वर्षी दोन प्रौढांना रविवारी क्रिकेट खेळल्याबद्दल शिक्षा झाली — यावरून प्रौढांमध्येही क्रिकेट लोकप्रिय होत असल्याचे दिसते.
- 17व्या शतकात क्रिकेट गावकुसातील खेळ म्हणून रुजला आणि हळूहळू सामाजिक प्रतिष्ठेचा भाग बनला.
नियम नव्हते… पण सट्टेबाजी होती!
१६६० च्या दशकात, क्रिकेटवर मोठमोठ्या रकमांची सट्टेबाजी सुरू झाली. त्या काळातील एक सामना — ५० गिनीचा सट्टा! पण खेळाचे नियम अजून अस्पष्ट. काय होते त्या खेळाचे स्वरूप? कोणी ठरवले नियम? आणि MCC म्हणजे काय?
जुगार, प्रेस आणि क्रिकेटचा विस्तार
- 1660 नंतर, इंग्लंडमध्ये क्रिकेटवर मोठ्या प्रमाणात जुगार लावला जाऊ लागला.
- 1697 मध्ये ससेक्समध्ये 11-11 खेळाडूंचा सामना झाला, ज्यावर ५० गिनीचा सट्टा लावण्यात आला होता.
- 18व्या शतकात, क्रिकेटवर प्रेसमध्ये बातम्या येऊ लागल्या, जरी सुरुवातीला जुगारावरच लक्ष केंद्रित होते.
नियमांची निर्मिती आणि MCC ची स्थापना
- 1744 मध्ये, क्रिकेटचे पहिले अधिकृत नियम तयार करण्यात आले.
- 1774 मध्ये, “LBW”, “मिडल स्टंप” आणि “बॅटची रुंदी” यासारख्या नव्या नियमांची भर पडली.
- 1787 मध्ये, “Marylebone Cricket Club (MCC)” ची स्थापना झाली आणि MCC ने क्रिकेटच्या नियमांचे संरक्षकत्व स्वीकारले.
जागतिक प्रसार
| देश/प्रदेश | क्रिकेटचा प्रवेश |
|---|---|
| वेस्ट इंडिज | 18व्या शतकात इंग्लिश वसाहतदारांद्वारे |
| भारत | ईस्ट इंडिया कंपनीच्या सागरी अधिकाऱ्यांद्वारे |
| ऑस्ट्रेलिया | 1788 मध्ये वसाहतीच्या सुरुवातीला |
| न्यूझीलंड व दक्षिण आफ्रिका | 19व्या शतकाच्या सुरुवातीला |
आंतरराष्ट्रीय क्रिकेटचा उदय
- 1877 मध्ये, इंग्लंड आणि ऑस्ट्रेलियामध्ये पहिला टेस्ट सामना खेळला गेला.
- 1909 मध्ये, इंग्लंड, ऑस्ट्रेलिया आणि दक्षिण आफ्रिका यांनी मिळून Imperial Cricket Conference ची स्थापना केली — आजचा ICC.
आधुनिक क्रिकेट आणि T20 क्रांती
- 1975 मध्ये, पहिला क्रिकेट वर्ल्ड कप झाला.
- 2003 मध्ये, T20 फॉरमॅट ची सुरुवात झाली — ज्यामुळे क्रिकेट अधिक वेगवान आणि प्रेक्षकप्रिय बनले.
- IPL सारख्या लीग्स मुळे क्रिकेटचे व्यापारीकरण आणि ग्लोबल अपील वाढले.
🎯 निष्कर्ष
क्रिकेटचा प्रवास हा एक साधा ग्रामीण खेळ ते जगभरातील कोट्यवधी चाहत्यांचा उत्सव असा आहे. या खेळाने केवळ मनोरंजनच दिले नाही, तर संस्कृती, एकता आणि राष्ट्रीय अभिमान यांचे प्रतीकही बनले आहे.
