देवदार हा हिमालयाच्या दऱ्यांमध्ये आढळणारा एक भव्य वृक्ष आहे. केवळ त्याच्या नैसर्गिक सौंदर्यासाठी व आध्यात्मिक महत्त्वासाठीच नव्हे, तर त्याच्या औषधी, आर्थिक आणि पर्यावरणीय फायद्यांमुळेही तो अमूल्य मानला जातो. अलीकडील काळात आयुर्वेदाच्या वाढत्या महत्त्वामुळे देवदार विशेषतः लोकांचे लक्ष वेधून घेत आहे.
देवदारला ‘देवांचं लाकूड’ असंही म्हणतात. या वनस्पतीचे सर्व भाग विविध औषधी उपयोगांसाठी वापरले जातात. भारतात हा वृक्ष हिमाचल प्रदेश, उत्तराखंड, जम्मू-काश्मीर आणि सिक्कीमसारख्या राज्यांमध्ये आढळतो आणि याची उंची ४० ते ६० मीटरपर्यंत असू शकते. याच्या शंकूसारख्या पानांमुळे आणि सुगंधी लाकडामुळे हा वृक्ष वेगळाच भासतो.
हिंदू धर्मात देवदारला पवित्र मानले जाते. पुराणांमध्ये याचा संबंध भगवान शंकरांशी जोडला गेला आहे आणि अनेक धार्मिक स्थळी या वृक्षांची लागवड करण्यात आलेली आहे. याच्या थंड सावलीत आणि सुगंधी वातावरणात ध्यान व योगासाठी अनुकूल वातावरण निर्माण होते.
हेही वाचा..
मोहाली पोलिसांकडून चार गुंडांना अटक, शस्त्रास्त्रे जप्त
खलिस्तान समर्थक जगमीत सिंग पराभूत; कॅनडात NDP पक्षाला फक्त २ टक्के मतं
पाकिस्तानच्या दहशतवादाला प्रोत्साहन देण्याच्या कबुलीचे आश्चर्य कसले?
टीकेची झोड उठताचं वडेट्टीवारांची माघार; माफी मागत दिले स्पष्टीकरण
आयुर्वेदात देवदारला एक विशेष स्थान आहे. याच्या सालीचा, पानांचा, तेलाचा आणि डिंकाचा उपयोग विविध रोगांच्या उपचारासाठी केला जातो. आयुर्वेदानुसार, देवदारमध्ये सूज कमी करणारे (anti-inflammatory), जीवाणूनाशक (anti-bacterial) आणि बुरशीविरोधी (anti-fungal) गुणधर्म असतात. याचे तेल सांधेदुखी, संधिवात आणि स्नायूंमधील जखडणे यावर प्रभावी असते. शिवाय, हे त्वचारोगांमध्येही उपयुक्त आहे.
देवदार सर्दी-खोकल्याच्या वेळी शरीरातील अतिरिक्त कफ बाहेर टाकण्यास मदत करतो. यामुळे श्वसनमार्गातील कफ बाहेर टाकून खोकल्यासारख्या कफविकारांपासून आराम मिळतो. देवदाराचे सेवन केल्याने कफ संतुलित राहतो आणि फुफ्फुसातील अतिरिक्त कफ बाहेर पडतो, त्यामुळे हे दम्याचे लक्षण नियंत्रित करण्यास मदत करते आणि श्वास घेण्यातील त्रास कमी करते. दमा (अस्थमा) यासारख्या श्वसनविकारांमध्ये देवदाराचे सेवन अत्यंत फायदेशीर ठरते.
त्याच्या सूज कमी करणाऱ्या गुणांमुळे संधिवातातील सूज व वेदना यावरही हे उपयोगी आहे. देवदाराचे तेल त्याच्या अँटीसेप्टिक आणि अँटी-इंफ्लेमेटरी गुणांमुळे जखमांवर लावले जाऊ शकते. त्वचेसंबंधी संक्रमण आणि बुरशीजन्य आजारांवर देवदाराच्या पानांचा लेप उपयुक्त ठरतो. त्वचेवरील खाजही या उपचाराने कमी होते.
देवदार मधुमेह असलेल्या रुग्णांसाठीही फायदेशीर ठरू शकतो आणि मनशांतीस मदत करतो. याचा वापर झोपेचे पॅटर्न सुधारण्यासाठीही होतो, त्यामुळे अनिद्रेमध्ये आराम मिळतो. शिवाय, देवदाराचे तेल सुरकुत्या, कोरडी त्वचा यावर प्रभावी असून त्वचेमध्ये ओलावा टिकवण्यास मदत करते.
