नऊ जणांचा बळी घेणारा न्यू जलपायगुडी येथील रेल्वे अपघात मालगाडीच्या लोको पायलटच्या निष्काळजीपणामुळे झाल्याची शक्यता प्रथमदर्शनी आढळून आली आहे. त्याचवेळी या मार्गावरील स्वयंचलित सिग्नलिंग यंत्रणेत बिघाड झाला होता आणि गाड्यांना पुढे जाण्यासाठी रंगपानी स्टेशन व्यवस्थापकाने ‘पेपर लाईन क्लिअरन्स’ म्हणजेच रुळ ओलांडण्यासाठी लेखी परवानगी दिली होती, असेही आढळून आले आहे.
मालगाडीने कांचनजंगा एक्स्प्रेसला मागून धडक दिली आणि तिचे तीन डबे रुळावरून घसरले. रेल्वे बोर्डाच्या अध्यक्षा जया वर्मा सिन्हा यांनीही प्राथमिक स्तरावर तरी यात मानवी चूक झाल्याचे म्हटले आहे. मात्र चौकशीनंतरच आम्हाला अधिक माहिती मिळेल, असेही त्यांनी स्पष्ट केले होते. ‘दुर्दैवाने, या अपघातात (मालगाडीचा) चालकाचाही मृत्यू झाला. त्यामुळे नेमके काय झाले हे जाणून घेण्याचा आमच्याकडे कोणताही चांगला मार्ग नाही. आम्ही सद्य परिस्थितीत जे काही मिळवू शकलो, त्यानुसार सिग्नलकडे दुर्लक्ष केल्याचे दिसले आहे,’ असे त्यांनी सांगितले.
अपघातस्थळी उपस्थित असलेल्या एका रेल्वेतील सूत्राने दिलेल्या माहितीनुसार, मालगाडीच्या आधी किमान चार गाड्या सिग्नल ओलांडून गेल्या होत्या. ‘स्वयंचलित सिग्नलिंग सिस्टीमचा प्रोटोकॉल असा आहे की, लाल दिवा असल्यास, लोको पायलटला ट्रेन एका मिनिटासाठी थांबवावी लागते आणि नंतर हॉर्न वाजवताना मध्यम गतीने पुढे जावे लागते. या प्रकरणात, असे दिसते की पायलटने सिग्नलवर वेग कमी केला नाही,’ असे या अधिकाऱ्याने सांगितले.
लोको पायलटने उत्तर प्रदेशातील मुख्यालयात विश्रांती घेतल्याचा दावाही सूत्राने केला. लोको पायलटने सकाळी साडेसहा वाजता साइन इन केले आणि सकाळी ८.५५ वाजता हा अपघात झाला. निश्चितपणे, या घटनेची सर्वसमावेशक चौकशी होणे बाकी आहे आणि हे रेल्वे अधिकाऱ्यांचे प्रथमदर्शनी निष्कर्ष आहेत, असे हा अधिकारी म्हणाला.
‘कवच’ प्रणाली या मार्गावर नव्हती-
कवच – एकाच मार्गावर दोन गाड्या प्रवास करत असल्यास अपघात रोखण्यासाठी मेड-इन-इंडिया स्वयंचलित ट्रेन संरक्षण प्रणाली – या विशिष्ट मार्गावर उपलब्ध नव्हती, असे अधिकाऱ्यांनी सांगितले.लोको पायलटच्या युनियनने रेल्वे अधिकाऱ्यांच्या दाव्यांना आक्षेप घेतला आहे. भारतीय रेल्वे लोको रनिंग मेन ऑर्गनायझेशनचे कार्यकारी अध्यक्ष संजय पांधी म्हणाले, ‘लोको पायलटचा मृत्यू झाल्यावर त्याला जबाबदार घोषित करणे अत्यंत आक्षेपार्ह आहे आणि याची चौकशीही प्रलंबित आहे, असे त्यांचे म्हणणे आहे.
स्वयंचलित सिग्नलिंग सिस्टीममध्ये बिघाड झाला असल्याने, कांचनजंगा एक्स्प्रेसला सकाळी ८.२० वाजता आणि मालगाडीला ८.३५ वाजता ओलांडण्यासाठी ‘पेपर लाइन क्लिअरन्स’ देण्यात आला.‘स्वयंचलित सिग्नलिंग यंत्रणेत बिघाड झाला आहे आणि तुम्हाला आरएनआय (रंगपानी) स्टेशन आणि सीए-टी (चत्तर हाट) स्टेशन दरम्यानचे सर्व स्वयंचलित सिग्नल ओलांडायचे आहेत,’ असे त्यात म्हटले आहे. ‘तसेच, जेव्हा गणवेशातील रेल्वे कर्मचाऱ्याने अशा सिग्नलच्या पुढे जाण्यास हिरवा कंदील दिला असेल, तर तुम्ही सेमी-ऑटोमॅटिक/मॅन्युअली ऑपरेटेड/गेट स्टॉप सिग्नल्स ओलांडण्यास तुम्हाला परवानगी दिली जात आहे,’ असे त्यात नमूद करण्यात आले आहे.
हे ही वाचा:
भाऊ, वडिलांना मारून टाकण्याची धमकी देत हिंदू बहिणींवर लग्नासाठी दबाव!
अण्वस्त्रांच्या संख्येत भारत पाकिस्तानच्या पुढे
इटलीच्या किनारपट्टीनजीक स्थलांतरितांचे जहाज बुडून ११ जणांचा मृत्यू
विश्वचषक स्पर्धेच्या सुपर आठमध्ये फिरकीपटू कमाल दाखवतील
रेल्वेने प्रथमदर्शनी सांगितले की, लोको पायलटने सिग्नलकडे दुर्लक्ष केले होते, तर ईशान्य सीमारेल्वेचे अधिकारी म्हणाले की, त्यामुळेच ही धडक झाली, हे पूर्णपणे स्पष्ट होत नाही. ‘एखादी ट्रेन जेव्हा नजरेस पडते तेव्हा मागून दुसऱ्याला धडकणे फार कठीण असते. जरी ट्रेनने एका सिग्नलकडे दुर्लक्ष केले तरी, रेल्वे कर्मचाऱ्यांनी अलार्म वाजवावा. दोन्ही गाड्यांचा वेग कमी होणार होता. असे दिसते की एकाने हे केले आणि दुसऱ्याने केले नाही,’ असे एका वरिष्ठ अधिकाऱ्याने सांगितले.
पूर्व रेल्वेचे माजी सीपीआरओ समीर गोस्वामी म्हणाले, ‘या मार्गावर स्वयंचलित सिग्नलिंग यंत्रणा देखभालीखाली होती. या स्थितीत, ट्रेन लाल सिग्नल ओलांडू शकते, परंतु नियम असा आहे की, दिवसाच्या वेळी, त्यांना सिग्नलवर एक मिनिट थांबावे लागते आणि नंतर ते १० किमी प्रतितास वेगाने धावू शकतात. आम्हाला माहीत आहे की कांचनजंगा एक्सप्रेसने तो नियम पाळला परंतु मालगाडीने तसे केले नाही. प्रश्न आहे, का? मालगाडीचा पायलट आणि को-पायलट यांच्यावरून हे कळू शकते पण दुर्दैवाची गोष्ट म्हणजे या दोघांचाही मृत्यू झाला आहे. या घटनेत कांचनजंगा एक्स्प्रेसच्या गार्डचाही मृत्यू झाला. त्यामुळे प्रत्यक्षदर्शी साक्षीदार राहिले नाहीत.”
एका निवृत्त ट्रेन गार्डने सांगितले की पायलट आणि सह-वैमानिक एकाच वेळी झोपू शकत नाहीत. स्वयंचलित सिग्नलमध्ये बिघाड असला तरी ‘पेपर लाइन क्लिअरन्स’नंतरही मॅन्युअल सिग्नल असणे आवश्यक आहे. मालगाड्या भरधाव वेगाने धावतात पण अशा परिस्थितीत त्यांचा वेग कमी करावा लागतो. शिवाय, एखाद्या मालगाडीने सिग्नल ओलांडल्यास आगामी सिग्नलला त्यांना सतर्क केले जाते,’ असे या अधिकाऱ्याने सांगितले.
