चटक लाल, पांढऱ्या, गुलाबी, पिवळ्या आणि केशरी रंगांमध्ये आढळणारे जे फूल आहे त्याला आपण जास्वंद म्हणून ओळखतो. हे फूल सहजपणे बागांमध्ये फुललेले दिसते. देवतांना प्रिय असण्यासोबतच त्यामध्ये औषधी गुणधर्म असल्यामुळे आयुर्वेदात त्याला खूप महत्त्वाचे स्थान दिले गेले आहे. शरीरातील अनेक विकार दूर करण्याची क्षमता गुडहलमध्ये आहे आणि काही विकार तर हे फूल कोसो दूर पाठवते. जास्वंद मानवी आरोग्यासाठी अत्यंत फायदेशीर आहे, आणि आयुर्वेदाचार्य मानतात की याच्या नियमित सेवनाने अनेक समस्या दूर होतात.
पंजाबमधील बाबे के आयुर्वेदिक मेडिकल कॉलेज अँड हॉस्पिटलचे बीएएमएस डॉक्टर प्रमोद आनंद तिवारी (एमडी) यांनी सांगितले की जास्वंदचे फूल औषधी गुणांनी भरलेले आहे. याला इंग्रजीत ‘हिबिस्कस’ असे म्हणतात. त्यांनी सांगितले की लाल, पांढरे, गुलाबी, केशरी, पिवळ्या रंगात आढळणारे जास्वंद दिसायला सुंदर, देवतांना प्रिय आणि औषधी गुणांनी भरलेले असते.
हेही वाचा..
अमित शाह जम्मूच्या दौऱ्यावर असतानाच पाकिस्तानकडून शस्त्रसंधीचे उल्लंघन
वक्फ कायद्याला आव्हान देणाऱ्या याचिकांबद्दल सर्वोच्च न्यायालयाची भूमिका काय ?
कुपवाड्यातील छाप्यात सापडली चिनी बनावटीची दुर्बीण, मशिनगन, हॅन्डग्रेनेड!
समन्स चुकवल्यानंतर कामराची एफआयआर रद्द करण्यासाठी धावाधाव
जास्वंदच्या गुणधर्मांवर बोलताना त्यांनी सांगितले, “आयुर्वेदात जास्वंदला ‘जपा’ नावाने ओळखले जाते. पूजेमध्ये वापरल्या जाण्याबरोबरच अनेक रोगांच्या उपचारातही जास्वंदचे फूल वापरले जाते. हे फुल केसांच्या समस्यांसाठी फायदेशीर आहे. फुलांची लगदा तयार करून ती केसांमध्ये लावल्यास डॅंड्रफ दूर होतो आणि केसांना चमक येते. याला आवळ्याच्या चूर्णात मिसळून लावल्यास केस काळे राहतात.”
आयुर्वेदाचार्यांनी सांगितले की अनेक समस्या नीट झोप न लागल्यामुळे होतात. अशा वेळी झोपेच्या त्रासातही जास्वंद फायदेशीर ठरते. त्यांनी सांगितले, “जास्वंदच्या फुलांपासून तयार केलेले शरबत प्यायल्याने अनिद्राची समस्या दूर होते. हे शरबत तयार करताना फुलांमध्ये मिश्री मिसळावी. मात्र लक्षात ठेवा, नेहमी ताज्या फुलांचाच वापर करावा.”
महिलांमध्ये होणाऱ्या ल्युकोरिया या समस्येबाबतही त्यांनी माहिती दिली. ते म्हणाले की जास्वंदच्या कळीचे सेवन केल्याने ल्युकोरिया मध्ये आराम मिळतो. फुलांच्या चूर्णाचे दूधासोबत सकाळ-संध्याकाळ सेवन केल्यास शरीरातील रक्ताची कमतरता दूर होते आणि रोगप्रतिकारक शक्ती वाढते. हे फुल मासिक पाळीत होणाऱ्या त्रासातही उपयोगी ठरते.
डॉ. तिवारी म्हणाले की, जर पोट व्यवस्थित साफ होत नसेल, तर त्याची उष्णता तोंडात छाले निर्माण करते, ज्यामुळे अन्न किंवा पाणी घेणे कठीण होते. त्यांनी सांगितले, “तोंडातील छाले बरे करण्यासाठी जास्वंदच्या मुळीचे सेवन करावे. मुळे स्वच्छ करून लहान लहान भागात ठेवून पानासारखे चावून खावे. यामुळे तोंडातील छाले दूर होतात. फुलांचे सेवन केल्याने बद्धकोष्ठतेमध्येही आराम मिळतो. जोरदार ताप येत असेल तर गुडहलच्या पानांचा काढा घ्यावा. यामुळे केवळ तापच नाही तर खोकला आणि सर्दी यामध्येही फायदा होतो. जास्वंद हृदयविकारांवरही उपयोगी ठरतो.”
