निसर्गाचा चमत्कारच म्हणावा लागेल, कारण पृथ्वीवर असे अनेक झाडे आणि वनस्पती आहेत, ज्यांचा उपयोग आयुर्वेदात प्राचीन काळापासून केला जात आहे. अशाच वनस्पतींपैकी एक म्हणजे ‘नागफणी’. हा काटेरी दिसणारा एक वनस्पती असला तरी आरोग्यासाठी अत्यंत लाभदायक आहे. याचे काटे अनेक समस्यांवर प्रभावी उपाय म्हणून काम करतात. हे निसर्गाचे एक वरदान असून आरोग्यासाठी अमूल्य आहे.
आयुर्वेदात ‘नागफणी’ला ‘वज्रकंटका’ असे म्हणतात आणि त्याचे वनस्पतिक नाव Opuntia elatior आहे. ही वनस्पती कोरड्या आणि बंजर ठिकाणी उगवते. याच्या फळांमध्ये, पानांमध्ये आणि खोडामध्ये भरपूर प्रमाणात पोषक घटक असतात, जसे की जीवनसत्त्वे, फायबर आणि अँटीऑक्सिडंट्स. पचनसंस्था सुधारण्यासाठी, मधुमेह नियंत्रणासाठी, त्वचेच्या आरोग्यासाठी आणि वजन कमी करण्यासाठी याचा उपयोग केला जातो.
हेही वाचा..
छत्तीसगडमधील सुकमा जिल्ह्यात १६ नक्षलवाद्यांचा खात्मा
पश्चिम बंगालच्या मालदामधील हिंसाचारानंतर ३४ जणांना अटक
“पंतप्रधान मोदी अत्यंत हुशार व्यक्ती आणि माझे चांगले मित्र”, ट्रम्प असे का म्हणाले?
‘नागफणी’चे आरोग्यासाठी फायदे:
जर्नल ऑफ फंक्शनल फूड्समध्ये प्रकाशित (मार्च २०२२) एका संशोधनानुसार, भारतात नागफणी म्हणून ओळखली जाणारी ही वनस्पती चीनमध्ये हजारो वर्षांपासून अन्न आणि औषध म्हणून वापरली जात आहे. हे पचन सुधारण्यास, भूक वाढवण्यास, रक्तातील साखर नियंत्रित ठेवण्यास आणि चरबी कमी करण्यास मदत करते. यात फ्लेवोनॉइड्स, फिनॉल, टर्पेनॉइड्स आणि पेक्टिन यांसारखे घटक असतात, जे औषधी गुणधर्म प्रदान करतात.
संशोधनानुसार, नागफणीमध्ये असलेले फिनॉल आणि फ्लेवोनॉइड्स शरीरातील फ्री रॅडिकल्स नष्ट करण्यास मदत करतात. विशेषतः याच्या सालेमध्ये गुद्याच्या तुलनेत अधिक अँटीऑक्सिडंट शक्ती असते. शिवाय, याच्या अर्काच्या काढण्याच्या पद्धतीनुसार त्याचे औषधी गुण बदलतात. मेथनॉल आणि इथेनॉलद्वारे काढलेले अर्क प्रथिने आणि डीएनएचे नुकसान टाळतात, तर इतर काही पद्धतींमध्ये हा प्रभाव कमी होतो.
प्राचीन काळापासून औषधी उपयोग:
‘नागफणी’चे काटे अत्यंत मजबूत असतात, त्यामुळे पूर्वीच्या काळात कान छिदवण्यासाठी याचा उपयोग केला जात असे. यामध्ये अँटीसेप्टिक गुणधर्म असल्याने कानाला संसर्ग होत नसे. शिवाय, ‘नागफणी’ कफ काढून टाकण्यास मदत करते आणि हृदयासाठी फायदेशीर असते. तसेच, रक्तशुद्धीकरण करून त्वचेसाठीही लाभदायक ठरते.
पचनसंस्था सुधारण्यास मदत:
‘नागफणी’मध्ये जीवनसत्त्वे A, B6, C आणि K भरपूर प्रमाणात असतात. याचा स्वाद जरी कडू असला, तरी त्याची तासीर उष्ण असल्याने अनेक आजारांवर फायदेशीर मानली जाते. यामध्ये असलेला उच्च प्रमाणातील फायबर पचनसंस्थेसाठी फायदेशीर आहे, त्यामुळे बद्धकोष्ठता आणि अतिसार यांसारख्या तक्रारींवर उपयोग होतो. कानदुखी झाल्यास नागफणीचा रस काही थेंब कानात टाकल्याने आराम मिळतो. तसेच, सूज आल्यास नागफणीची पाने वाटून दुखऱ्या जागी लावल्याने वेदना कमी होतात.
