सध्या सावनाचा पवित्र महिना सुरू आहे. शिवालयांमध्ये भक्तांची प्रचंड गर्दी असून, सर्वत्र ‘हर हर महादेव’चा जयघोष घुमत आहे. देशात अनेक अशी मंदिरे आहेत जी भक्तांसाठी केवळ श्रद्धेचे नव्हे तर रहस्यांचेही केंद्र आहेत. अशाच मंदिरांमध्ये उत्तराखंडातील प्रसिद्ध ‘पंच केदार’ मंदिरांचा समावेश होतो. या पंच केदार मंदिरांमध्ये केदारनाथ, मद्महेश्वरनाथ, तुंगनाथ, रुद्रनाथ आणि कल्पेश्वरनाथ ही मंदिरे आहेत. ही मंदिरे केवळ आध्यात्मिक दृष्टिकोनातून महत्त्वाची नाहीत, तर येथे निसर्गसौंदर्य आणि पौराणिक कथा यांचेही अनोखे मिश्रण पाहायला मिळते.
विशेष म्हणजे ही मंदिरे भगवान शिवाच्या विविध अंगांशी संबंधित आहेत आणि त्यांचा महाभारतकालीन पांडवांशी संबंध आहे. पौराणिक कथांनुसार, महाभारतातील युद्धानंतर झालेल्या रक्तपातासाठी प्रायश्चित्त घेण्यासाठी पांडव हिमालयात भगवान शिवाचे दर्शन घेण्यासाठी गेले. शिवांनी बैलाचे रूप धारण करून लपण्याचा प्रयत्न केला, पण भीमाने त्यांना ओळखले. त्यावेळी भगवान शिव जमिनीत विलीन होऊ लागले आणि त्यांचे शरीर वेगवेगळ्या भागांमध्ये पाच ठिकाणी प्रकट झाले. हीच पाच ठिकाणे आज ‘पंच केदार’ म्हणून पूजली जातात.
हेही वाचा..
२८ जुलैपासून संसदेत ऑपरेशन सिंदूरवर चर्चा!
प्रेयसीच्या घरात आढळला युवकाचा गळफास घेतलेला मृतदेह
ब्रिटनमध्ये पंतप्रधान मोदींशी भेटीसाठी हजारो प्रवासी उत्सुक
मॅंचेस्टरच्या ‘ओल्ड ट्रॅफर्ड’वर ३ शतक झळकावणारे फक्त हेच ४ दिग्गज फलंदाज!
केदारनाथ – येथे भगवान शिवाचा कुबड प्रकट झाला, हे रुद्रप्रयाग जिल्ह्यात समुद्रसपाटीपासून ३,५८४ मीटर उंचीवर आहे. बर्फाच्छादित पर्वत आणि दाट जंगलांनी वेढलेले हे मंदिर एक अनोखे आध्यात्मिक स्थान आहे. गौरीकुंडपासून सुरू होणारा १९ किलोमीटरचा ट्रेक भक्तांना निसर्ग आणि अध्यात्माचा अद्वितीय संगम अनुभवायला देतो. मद्महेश्वरनाथ – येथे भगवान शिवाची नाभी प्रकट झाली. हे मंदिर ३,२८९ मीटर उंचीवर आहे आणि येथे शांती व भक्तीचा मिलाफ जाणवतो. तुंगनाथ – येथे शिवाच्या भुजांची पूजा केली जाते. हे मंदिर ३,६८० मीटर उंचीवर आहे आणि ते जगातील सर्वात उंच शिवमंदिर मानले जाते. रुद्रनाथ – येथे भगवान शिवाच्या चेहऱ्याचे दर्शन होते. हे मंदिर २,२८६ मीटर उंचीवर आहे आणि रोडोडेंड्रॉनच्या जंगलांमध्ये वसलेले आहे. गोपेश्वरपासून सुरू होणारा २० किमीचा ट्रेक सूर्यकुंड, चंद्रकुंड यांसारख्या पवित्र जलकुंडांमधून जातो. कल्पेश्वरनाथ – येथे भगवान शिवाच्या जटांचे पूजन होते. हे मंदिर पंच केदारांपैकी एकमेव आहे जे वर्षभर खुले असते आणि ही पंच केदार यात्रा संपवणारे अंतिम ठिकाण मानले जाते.
संकेतस्थळानुसार, पंच केदार यात्रा केवळ एक धार्मिक प्रवास नाही, तर हिमालयातील सौंदर्याचे सजीव दर्शनही आहे. जरी येथे वर्षभर भक्तांची गर्दी असते, तरी महाशिवरात्री आणि सावन महिन्यात विशेष भक्तिभाव आणि श्रद्धा अनुभवायला मिळते.
