अश्वगंधारिष्ट हे आयुर्वेदातील एक अप्रतिम टॉनिक आहे, जे मानसिक, शारीरिक आणि लैंगिक आरोग्यासाठी अत्यंत लाभदायक मानले जाते. याला आयुर्वेदाचे ‘ब्रह्मास्त्र’ असेही संबोधले जाते कारण हे थकवा, अशक्तपणा, मानसिक ताण, निद्रानाश, स्नायूविकार आणि पुरुषांमधील वीर्यदोष यांसारख्या समस्यांवर प्रभावीपणे कार्य करते. हे फक्त औषध नाही, तर शरीराला ताकद आणि ऊर्जा देणारे ओजवर्धक व बलवर्धक रसायन आहे.
‘अश्वगंधा’ या नावातच तिचा गुण दडलेला आहे—‘अश्व’ म्हणजे घोडा, म्हणजेच ती औषधी जी घोड्याप्रमाणे ताकद देते. आयुर्वेदिक दृष्टीने पाहता ही औषधी वात आणि कफ दोष शांत करते, अग्नी (पचनशक्ती) मजबूत करते आणि स्नायू व मांसपेशींची शक्ती वाढवते. नियमित सेवन केल्यास मानसिक ताण कमी होतो, उदासीनता (डिप्रेशन) आणि अनिद्रेमध्ये आराम मिळतो, स्नायू मजबूत होतात आणि शरीरातील थकवा दूर होतो.
हेही वाचा..
“राहुल गांधींनी राजकारणी बनण्यापेक्षा स्वयंपाकी बनायला हवे!”
भारत आणि बहरीन : शतकांपासूनची मैत्री
ख्रिस गेल वाट बघत राहिला, जम्मू काश्मिरातील प्रीमियर लीग स्पर्धेचे आयोजकच पळून गेले
बस-टिपरच्या भीषण धडकेत २० जण ठार
पुरुषांसाठी हे प्रजनन आरोग्य सुधारण्यात, शुक्राणूविकार दूर करण्यात आणि वीर्यवृद्धी करण्यात सहाय्यक ठरते. वृद्ध व्यक्तींमध्ये स्मरणशक्ती व स्नायूशक्ती वाढविण्यास मदत करते, तर कृश आणि अशक्त शरीर असणाऱ्यांसाठी वजन वाढविण्यास उपयुक्त ठरते. अश्वगंधारिष्टाच्या निर्मितीत अश्वगंधा, मंजिष्ठा, हरितकी (हरड), बिभीतक (बेहडा), आमलकी (आवळा), अर्जुनाची साल, वचा, शंखपुष्पी, यष्टिमधु (जेष्ठमध), वेलदोडा, लवंग, तमालपत्र (तेजपत्ता), गूळ आणि धातकी पुष्प यांसारख्या औषधी वनस्पतींचा समावेश असतो. हे तयार करण्यासाठी सर्व सुकी औषधी पाण्यात उकळून काढा तयार केला जातो, त्यात गूळ आणि धातकी पुष्प घालून सुमारे ३० दिवस झाकून ठेवले जाते, ज्यामुळे ते किण्वित (फर्मेंट) होते. तयार झालेले अश्वगंधारिष्ट ६ महिन्यांपर्यंत सुरक्षित राहते.
सेवनपद्धती सोपी आहे — १५ ते २५ मिली अश्वगंधारिष्ट समान प्रमाणात पाण्यात मिसळून जेवणानंतर दिवसातून दोन वेळा घ्यावे. शुद्ध तूप, दूध आणि पौष्टिक आहारासोबत घेतल्यास त्याचा परिणाम अधिक प्रभावी होतो. महिलांसाठीही हे मानसिक ताण आणि थकवा कमी करण्यास उपयोगी आहे, मात्र गर्भवती महिलांनी ते केवळ वैद्यकीय सल्ल्यानंतरच घ्यावे. अश्वगंधारिष्ट हे केवळ औषध नसून आयुर्वेदिक जीवनशैलीचा एक महत्त्वाचा भाग आहे. हे शरीराला बळकट करते, मेंदूला शांतता देते आणि एकूणच आरोग्य दृढ करते. थकवा, अशक्तपणा किंवा मानसिक ताण असो—हे आयुर्वेदिक रसायन नेहमीच आरोग्य पुनर्स्थापित करण्यास मदत करते.
