भारतातील ग्लोबल कॅपेबिलिटी सेंटर्स (जीसीसी) क्षेत्राचा आकार साल २०३० पर्यंत १०५ अब्ज डॉलर होण्याची अपेक्षा आहे. गुरुवारी जाहीर झालेल्या सरकारी आकडेवारीनुसार, ही वाढ सरकारच्या धोरणांना मिळणारा पाठिंबा, मजबूत प्रतिभा आणि उच्च-स्तरीय संशोधन व विकास (आरअँडडी) कार्यांच्या विस्तारामुळे होत आहे. सध्या देशात १,७०० हून अधिक जीसीसी कार्यरत आहेत, ज्यांनी वित्त वर्ष २०२४ मध्ये ६४.६ अब्ज डॉलर उत्पन्न मिळवले. हे केंद्रे १९ लाखांहून अधिक लोकांना रोजगार देतात. वित्त वर्ष २०१९ मध्ये ही कमाई ४०.४ अब्ज डॉलर होती आणि तेव्हापासून ती दरवर्षी सुमारे ९.८ टक्के दराने वाढत आहे.
केंद्रांची संख्या २०३० पर्यंत वाढून २,४०० पर्यंत पोहोचू शकते आणि यामध्ये २८ लाखांहून अधिक लोक काम करू शकतात. यामुळे भारत जागतिक कंपन्यांसाठी अधिक पसंतीचे ठिकाण म्हणून उदयास येईल. जीसीसी म्हणजे अशी केंद्रे जी कंपन्या आपल्या मूळ संस्थेला विविध सेवा देण्यासाठी विदेशात स्थापन करतात. ही केंद्रे प्रामुख्याने बेंगळुरू, हैदराबाद, पुणे, चेन्नई, मुंबई आणि एनसीआर येथे आहेत. आता ही केंद्रे फक्त सपोर्ट सेवा न देता इंजिनिअरिंग आरअँडडी, आर्टिफिशियल इंटेलिजन्स, सायबर सुरक्षा आणि सेमीकंडक्टरसारख्या प्रगत क्षेत्रांत कार्यरत आहेत.
हेही वाचा..
टीएमसी खासदारावर ई-सिगारेट ओढल्याचा आरोप
ऑपरेशन सागर बंधू : पाच हजारांहून अधिक नागरिकांवर उपचार
एसआयपी इनफ्लो २९ हजार कोटींच्या पुढे
बोरिवलीच्या नॅशनल पार्कमध्ये वनाधिकाऱ्यांची ‘दारू पार्टी’?
इंजिनिअरिंग रिसर्च अँड डेव्हलपमेंटशी संबंधीत जीसीसीची वाढ इतर केंद्रांच्या तुलनेत १.३ पट वेगाने होत आहे. अहवालात म्हटले आहे की भारत जागतिक विज्ञान, तंत्रज्ञान, अभियांत्रिकी आणि गणित (एसटीईएम) कार्यबलात २८ टक्के योगदान देतो, तर जागतिक सॉफ्टवेअर इंजिनिअरिंग प्रतिभेत भारताचा २३ टक्के वाटा आहे. जागतिक भूमिका ६,५०० वरून २०३० पर्यंत ३०,००० हून अधिक होऊ शकतात.
भारताचा जीसीसी हब बनण्याचा प्रवास पायाभूत सुविधा, नावीन्य, कौशल्य विकास आणि सहायक धोरणे यांच्या एकत्रित प्रयत्नांमुळे शक्य झाला आहे. स्किल इंडिया, डिजिटल इंडिया आणि फ्युचर स्किल्स प्राइम यांसारखे कार्यक्रम देशातील युवकांना नव्या डिजिटल तंत्रज्ञानाने सक्षम करत आहेत. आर्थिक सर्वेक्षण २०२४–२५ मध्ये नमूद केले आहे की जीसीसी आता फक्त बॅक-ऑफिस राहिलेले नाहीत, तर एरोस्पेस, संरक्षण आणि प्रगत उत्पादन क्षेत्रांसारख्या मोठ्या विभागांतही महत्त्वाची भूमिका निभावत आहेत. अहवालात म्हटले आहे, “जीसीसी आता कंपनीच्या सपोर्ट सेंटरमधून स्ट्रॅटेजिक सेंटरमध्ये रूपांतरित होत आहेत. हा बदल अतिशय जलद गतीने होत आहे.”
