मे २०१४ मध्ये पंतप्रधान मोदी यांनी पदभार स्वीकारल्यापासून, मोदी सरकारने परदेशात असलेल्या भारतीय नागरिकांच्या सुरक्षेला प्राधान्य दिले आहे. गेल्या अकरा वर्षांत, भारताने युद्धक्षेत्रात, आपत्तीक्षेत्रात आणि अनपेक्षित संकटांचा सामना करणाऱ्या देशांमध्ये अडकलेल्या हजारो भारतीयांना परत आणण्यासाठी एकूण बारा बचाव मोहिमा राबवल्या आहेत.
सर्वात अलीकडील ऑपरेशन ऑपरेशन सिंधू (२०२५) आहे, जे इराण आणि इस्रायलमधील वाढत्या तणावादरम्यान सुरु करण्यात आले. या मोहिमेअंतर्गत भारतीय नागरिकांना बाहेर काढले जात आहेत. हे ऑपरेशन भारताची आपल्या नागरिकांचे संरक्षण करण्याची वचनबद्धता आणि क्षमता अधोरेखित करते, मग ते कुठेही असले तरी. या ऑपरेशन्सचे निर्देश परराष्ट्र मंत्रालयाकडून भारतीय सशस्त्र दलांच्या मदतीने आणि भारतीय दूतावास आणि उच्चायुक्तांच्या समन्वयाने केले जातात.
गेल्या ११ वर्षात मोदी सरकारने राबविलेल्या १२ मोहिमा (२०१४-२०२५):
१. ऑपरेशन मैत्री (नेपाळ भूकंप, एप्रिल २०१५)
२५ एप्रिल रोजी झालेल्या विनाशकारी भूकंपानंतर काही तासांतच सुरू करण्यात आलेल्या या मोहिमेत आयएएफ वाहतूक विमाने, एनडीआरएफ पथके आणि सोनौली आणि रक्सौल सारख्या सीमावर्ती भागांचा वापर करून ४३,००० हून अधिक भारतीयांना सुरक्षित ठिकाणी हलवण्यात आले.
२. ऑपरेशन राहत (यमन यादवी युद्ध, एप्रिल २०१५)
भारताने सना आणि एडनमधून सुमारे ५,६०० नागरिकांना बाहेर काढले, ज्यात ९६० परदेशी नागरिकांचा समावेश होता. या मोहिमेत संघर्षाच्या परिस्थितीत हवाई दल आणि नौदलाच्या जहाजांचा वापर करण्यात आला.
३. ऑपरेशन संकट मोचन (दक्षिण सुदान, जुलै २०१६)
जुबा येथे झालेल्या प्राणघातक संघर्षानंतर, आयएएफच्या दोन सी१७ विमानांनी ६०० हून अधिक भारतीयांची (काही परदेशी नागरिकांसह) सुटका केली आणि त्यांना सुरक्षितपणे घरी आणले.
४. ऑपरेशन समुद्र सेतू (कोविड-१९ समुद्र निर्वासन, मे-जून २०२०)
भारतीय नौदलाने साथीच्या काळात ‘आयएनएस जलाश्व’ आणि ‘आयएनएस ऐरावत’ या जहाजांद्वारे आखाती आणि बेट राष्ट्रांमधून (मालदीव, श्रीलंका, इराण) ३,९०० हून अधिक अडकलेल्या नागरिकांना बाहेर काढण्यात आले.
५. वंदे भारत मिशन (ग्लोबल कोविड एअरलिफ्ट, मे २०२०-मे २०२१)
या मोठ्या प्रयत्नामुळे १०० हून अधिक देशांमधून १० लाखांहून अधिक भारतीयांना एअर इंडिया आणि चार्टर्ड विमानांनी परत आणण्यात आले, जे इतिहासातील सर्वात मोठ्या नागरी स्थलांतरांपैकी एक आहे.
हे ही वाचा :
दिलजीत दोसांझच्या चित्रपटात पाक अभिनेत्री, प्रदर्शनावरून ‘हा’ घेतला निर्णय!
आंध्रमध्ये पक्षाच्या समर्थकाला ताफ्याच्या गाडीखाली चिरडल्यानंतर जगन रेड्डींविरुद्ध गुन्हा दाखल
शत्रूने मोठी चूक केली, त्याला शिक्षा झालीच पाहिजे!
६. ऑपरेशन देवी शक्ती (अफगाणिस्तान, ऑगस्ट २०२१)
तालिबानने काबूलचा पाडाव केल्यावर, भारताने उच्च सुरक्षा परिस्थितीत ८०० हून अधिक लोकांना विमानाने बाहेर काढले, ज्यात भारतीय नागरिक आणि असुरक्षित अफगाणिस्तानचे नागरिक यांचा समावेश होता.
७. ऑपरेशन गंगा (युक्रेन युद्ध, फेब्रुवारी-एप्रिल २०२२)
युक्रेनमधील संघर्षामुळे भारताने कीवसारख्या शहरांमधून सीमावर्ती देशांमधून ९० विमानांद्वारे १८,००० हून अधिक नागरिकांना, ज्यामध्ये बहुतेक विद्यार्थी होते त्यांना बाहेर काढले.
८. ऑपरेशन दोस्त (तुर्की-सीरिया भूकंप, फेब्रुवारी २०२३)
भारताने तुर्की आणि सीरियामधील भूकंपग्रस्त भागात बचाव पथके, मदत उपकरणे आणि मदत पाठवली, ज्याने कोणत्याही प्रकारचे स्थलांतर झाले नसले तरीही, त्याच्या मानवतावादी प्रतिसादावर प्रकाश टाकला.
९. ऑपरेशन कावेरी (सुदान यादवी युद्ध, एप्रिल-मे २०२३)
खार्तूममधील मोठ्या युद्धादरम्यान, भारताने ऑपरेशन कावेरी अंतर्गत नौदलाच्या जहाजांद्वारे आणि C१७ विमानांद्वारे सुमारे ३,९०० नागरिकांना बाहेर काढले.
१०. ऑपरेशन अजय (इस्रायल-हमास युद्ध, ऑक्टोबर २०२३)
भारताने इस्रायलमधील संघर्षग्रस्त भागातून हजारो भारतीयांना, प्रामुख्याने विद्यार्थी आणि कामगारांना सुरक्षितपणे बाहेर काढण्यासाठी चार्टर्ड विमाने उडवली.
११. ऑपरेशन इंद्रावती (हैती टोळी हिंसाचार, मार्च २०२४)
हैतीमध्ये वाढत्या टोळी हिंसाचाराच्या पार्श्वभूमीवर, भारताने धाडसीपणे १२ नागरिकांना डोमिनिकन रिपब्लिकला विमानाने हलवले आणि त्यांची सुरक्षितता सुनिश्चित केली.
१२. ऑपरेशन सिंधू (इराण-इस्रायल संघर्ष, जून २०२५)
इराण-इस्रायल तणावाच्या पार्श्वभूमीवर भारताने आर्मेनिया आणि तुर्कमेनिस्तान मार्गे इराणमधून भारतीय नागरिकांना बाहेर काढण्यास सुरुवात केली. आतापर्यंत एक हजारहून अधिक भारतीय भारतात दाखल झाले असून उर्वरीत भारतीयांना परत आणण्यासाठी प्रक्रिया सुरुच आहे.
दरम्यान, मोदी सरकारने गेल्या ११ वर्षात केलेल्या जलद आणि मोठ्या प्रमाणात बचाव कार्यातून भारताचे जागतिक अस्तित्व दिसून आले आहे. नैसर्गिक आपत्ती असो, युद्धक्षेत्र असो किंवा आरोग्य आणीबाणी असो, या १२ मोहिमा एकच संदेश देतात ते म्हणजे, जगात त्यांचे स्थान काहीही असो, भारत नेहमीच आपल्या लोकांसोबत राहील.
मजबूत राजनैतिक कूटनीति, लष्करी सहकार्य आणि गती यांच्या मदतीने, या मोहिमांनी केवळ जीव वाचवले नाहीत तर भारताला एक जबाबदार जागतिक शक्ती म्हणूनही समोर आणले आहे, जो कोणत्याही परिस्थितीत त्यांचे संरक्षण करण्यास आणि वाचवण्यास तयार आहे.
