आंतरराष्ट्रीय वैज्ञानिकांच्या एका टीमने सहा महिन्यांखालील बाळांमध्ये नव्या प्रकारच्या डायबिटीजचा (मधुमेहाचा) शोध लावला आहे. या नव्या आजाराचे कारण म्हणजे बाळांच्या डीएनएमध्ये झालेले विशिष्ट बदल किंवा म्युटेशन आहेत. वैज्ञानिकांनी असे आढळले आहे की नवजात बाळांमध्ये होणाऱ्या डायबिटीजच्या सुमारे ८५ टक्के प्रकरणांमध्ये हा आजार त्यांच्या जीनमधील बिघाडामुळे होतो.
या अभ्यासात संशोधकांनी TMEM167A नावाच्या जीनचा या आजाराशी संबंध जोडून त्याची भूमिका स्पष्ट केली आहे. हा जीन इन्सुलिन तयार करणाऱ्या पेशींच्या कार्यासाठी अत्यावश्यक असतो. या शोधामुळे वैज्ञानिकांना शरीरात इन्सुलिन तयार होण्याची आणि ते स्रवण्याची प्रक्रिया अधिक नीट समजून घेता आली आहे. या संशोधनात युनिव्हर्सिटी ऑफ एक्सेटर (यूके) आणि युनिव्हर्सिटी लिब्रे द ब्रुसेल्स (ULB), बेल्जियम यांनी सहकार्य केले. त्यांनी अशा बाळांच्या डीएनएचा अभ्यास केला ज्यांना फक्त डायबिटीजच नव्हे, तर अपस्मार (मिर्गी) आणि मायक्रोसेफली (मेंदूचा आकार लहान असणे) यांसारखे मेंदूविषयक विकारही होते. या तपासणीत TMEM167A जीनमध्ये बदल आढळले.
हेही वाचा..
दहशतवाद आणि संवाद एकत्र चालू शकत नाहीत
जैश-ए-मोहम्मदने स्थापन केली महिला ब्रिगेड
संशोधक डॉ. एलिसा डी फ्रांको म्हणाल्या, “डीएनएतील बदल ओळखल्याने आपल्याला कळते की कोणते जीन इन्सुलिन निर्मितीत प्रमुख भूमिका बजावतात. या शोधाने TMEM167A जीनबद्दल नवीन माहिती मिळाली आहे, ज्यामुळे हे स्पष्ट झाले की हा जीन इन्सुलिन तयार करणाऱ्या बीटा पेशींच्या योग्य कार्यासाठी अत्यंत आवश्यक आहे.” संशोधन टीमने स्टेम सेल तंत्रज्ञान आणि आधुनिक CRISPR नावाच्या जीन-संपादन तंत्राचा वापर केला. त्यांनी स्टेम सेल्सना इन्सुलिन तयार करणाऱ्या पेशींमध्ये रूपांतरित केले आणि मग TMEM167A जीनमध्ये बदल केले. या प्रक्रियेत असे समोर आले की जेव्हा या जीनमध्ये गडबड होते, तेव्हा इन्सुलिन तयार करणाऱ्या पेशी काम करणे थांबवतात आणि ताणामुळे हळूहळू मरतात. त्यामुळे शरीरात आवश्यक इन्सुलिनची कमतरता निर्माण होते आणि डायबिटीजचा आजार होतो.
प्रोफेसर मिरियम क्नॉप यांनी सांगितले की स्टेम सेल्सद्वारे इन्सुलिन तयार करणाऱ्या पेशींचा वापर केल्याने आजाराची कारणे समजण्यास आणि नवीन उपचार शोधण्यास मोठी मदत मिळू शकते. हा शोध केवळ डायबिटीज समजण्यासाठी उपयुक्त नाही, तर TMEM167A जीन मेंदूतील न्यूरॉन्ससाठीही अत्यंत महत्त्वाचा असल्याचेही सिद्ध करतो. जर्नल ऑफ क्लिनिकल इन्व्हेस्टिगेशन मध्ये प्रकाशित या संशोधनात नमूद केले आहे की हा जीन मेंदूतील पेशींसाठी महत्त्वाचा आहे, तर शरीरातील इतर पेशींसाठी तुलनेने कमी महत्त्वाचा असतो. या नव्या माहितीद्वारे वैज्ञानिकांना या दुर्मिळ प्रकारच्या नवजात डायबिटीजविषयी अधिक चांगली समज मिळाली असून, TMEM167A जीन इन्सुलिन निर्मिती आणि मेंदूच्या विकासात एक विशेष भूमिका बजावतो, हेही स्पष्ट झाले आहे.
