परदेशात जाण्याचे स्वप्न पाहणारे भारतीय आता अपहरण्यांचे बळी ठरत आहेत. कॅनडा, अमेरिका आणि यूके सारख्या ठिकाणी जाणाऱ्या तरुणांना इराणसारख्या दुसऱ्या देशात फसवून नेले जाते आणि त्यांच्या कुटुंबीयांकडून प्रचंड प्रमाणात खंडणी मागितली जाते. असाच एक प्रकार गुजरातमधून समोर आला आहे. तिथून १३ तरुण ऑस्ट्रेलियात बेकायदेशीर मार्गे जाण्याच्या प्रयत्नात होते. त्यांना खंडणीसाठी इराणमध्ये ठेवले गेले. यातले अद्याप ६ जण तिथे अडलेले आहेत, तर इतरांची सुटका झाली आहे. अपहरणकर्त्यांनी अपहरण करण्यात आलेल्या युवकांचा एक व्हिडिओ त्यांना ऑस्ट्रेलिया पाठवणाऱ्या एजंट आणि त्यांच्या कुटुंबियांना पाठवून एक कोटी रुपयांपेक्षाही जास्त रकमेची खंडणी मागितली होती.
प्रकरण समोर आल्यानंतर मानसा येथील भाजपच्या आमदार जयंती पटेल यांनी केंद्रीय गृहमंत्री अमित शहांना पत्र लिहून मदत मागितली. त्यानंतर अपहरण झालेल्यांची सुटका शक्य झाली. १९ ऑक्टोबरला मानसाच्या बापूपुरा गावची प्रिया चौहान, अजय चौधरी, अनिल चौधरी आणि निखिल चौधरी ऑस्ट्रेलियात जाण्यासाठी निघाले. त्यांना दिल्लीहून थायलंड, तिथून दुबई आणि नंतर अमिरात एअरलाइन्सच्या मार्गे इराणच्या राजधानी तेहरानपर्यंत नेण्यात आले. इराणमध्ये पोहोचल्यानंतर त्यांना टॅक्सीमध्ये बसवून एका अनोळखी ठिकाणी नेण्यात आले. त्यानंतर त्यांना निर्दय पद्धतीने मारहाण करणे सुरू झाले. या लोकांचे दोन व्हिडिओ ऑनलाइन समोर आले. एका व्हिडिओत दोन तरुणांना नग्न करून मारहाण केली जात होती. या दोन व्हिडिओशिवाय अपहरणकर्त्यांनी एका जोडप्याचे फोटोत हात आणि तोंड लापेटलेले असलेले चित्रही शेअर केले. या व्हिडिओंनी आणि फोटोच्या माध्यमातून पीडितांच्या कुटुंबियांकडून दोन कोटीची खंडणी मागितली गेली.
हे पहिलेच प्रकरण नाही. जुलै २०२३ मध्ये असेच एक प्रकरण समोर आले होते. ज्यात एका गुजराती जोडप्याचे नावे डॉ. पंकज आणि निशा पटेल अशी आहेत. त्यांचे इराणमध्ये वसीम नावाच्या एका माणसाने अपहरण केले होते. हे लोक बेकायदेशीरपणे अमेरिकेकडे निघाले होते. त्यांना त्रास दिला गेला आणि अपहरणकर्त्यांनी त्यांच्या एजंटकडून १० लाख रुपयांची खंडणी मागितली.
सप्टेंबर २०२४ मध्ये केरळचा २६ वर्षीय हिमांशु नावाचा एक तरुण इराणमध्ये अशाच प्रकारे अपहरणाला बळी पडला होता. त्याच्या कुटुंबाने २० लाख रुपये दिल्यानंतरच तो सुटला. हिमांशु हरियाणा– करनाल येथील अमन राठी नावाच्या एजंटाशी संपर्कात आला होता. राठीने हिमांशूला ऑस्ट्रेलियामध्ये वर्क व्हिसा मिळेल असे आश्वासन दिले. नंतर हिमांशूला नोएडामध्ये आणून १५ दिवसांचे प्रशिक्षण दिले गेले आणि त्याला इंडोनेशियाची राजधानी जकार्तात पाठवण्यात आले. तीन आठवडे नंतर तो दिल्लीत परत आला आणि पुन्हा इराणकडे रवाना करण्यात आला. चाबहार येथे पोहोचल्यानंतर हिमांशूचे अपहरण करण्यात आले. पाकिस्तानी मानव तस्करांनी हिमांशूला मारहाण केली आणि त्रास दिला. हिमांशूच्या कुटुंबाकडून एक कोटी रुपयांची खंडणी मागण्यात आली; वाटाघाटीनंतर २० लाख रुपयांवर सहमती झाली आणि कुटुंबाने ते पैसे दिले.
या वर्षाच्या जूनमध्ये संगरूरचा हुसनप्रीत सिंग, एसबीएस नगरचा जसपाल सिंग आणि होशियारपूरचा अमृतपाल सिंग हे तीन भारतीय तेहरानमध्ये पोहोचल्याच्या काही वेळातच त्यांना गायब करण्यात आले. होशियारपूरच्या एका एजंटने त्यांना दुबई व इराणच्या मार्गे ऑस्ट्रेलियात नोकरी मिळवून देण्याचे आमिष दाखवले होते आणि तेथे थांबण्यास सांगितले. कुटुंबियांच्या म्हणण्यानुसार, ते तेहरानमध्ये पोहोचल्यानंतरच त्यांचे अपहरण झाले. अपहरणकर्त्यांनी एक कोटी रुपयांची खंडणी मागितली. त्यांनी दुर्दैवी आणि वेदनादायी व्हिडिओ पाठवले ज्यात या तरुणांना पिवळ्या दोरींनी बांधलेले होते. त्यांच्या शरीरातून रक्त वाहत होते असे दिसते. अपहरण केलेल्या भारतीयांशी शेवटचा संपर्क ११ मे रोजी झाला होता. भारत सरकारच्या हस्तक्षेपानंतर आणि इराण पोलिसांच्या सक्रियतेमुळे हे तीनही भारतीय वाचवण्यात आले.
अलीकडेच एका पंजाबी कुटुंबाचे सीमेपारच्या एका गँगने अपहरण केले. ४ ऑक्टोबर २०२५ रोजी धरमिंदर सिंग, त्याची पत्नी संदीप कौर आणि त्यांचा १२ वर्षीय मुलगा सुटले; त्यांच्या सुटकेसाठी पाकिस्तानी गँगला ८० लाख रुपये आणि दागिने द्यावे लागले. पंजाबमधील राहों येथील हे कुटुंब एका एजंटच्या संपर्कात आले होता. एजंटने सांगितले की ते थेट भारततून कॅनडाला पाठवू शकत नाही, परंतु इराणच्या मार्गे कॅनडात स्थायीक करण्यासाठी मदत करू शकतात. कुटुंब म्हणाले, “एजंटने सांगितले की कुटुंबाला चिंता कारायची गरज नाही. कॅनडात पोहोचल्यानंतर पूर्ण भरणा करायचा; आतापर्यंतचा खर्च तो उचलेल.” धरमिंदर सिंगने एजंटकडून सांगितल्याप्रमाणे कुटुंबाने मान्य केले. २५ सप्टेंबरला सिंग कुटुंब चंडीगडहून कोलकाता, नंतर दुबई आणि मग तेहरानसाठी निघाले. इमाम खुमैनी आंतरराष्ट्रीय विमानतळावर त्यांचे टॅक्सी ड्रायव्हर येईपर्यंत वाट पाहत होते. त्या वेळी एका ड्रायव्हरने त्यांना एका फार दूरच्या ठिकाणी नेले आणि त्यांचे पासपोर्ट व मोबाइल फोन चोरून घेण्यात आले. नंतर समजले की त्यांचे पाकिस्तानातून चालणाऱ्या अंडरवर्ल्डशी निगडीत गँगने अपहरण केले होते. पाकिस्तानी गँगने १.५ कोटी रुपयांची खंडणी मागितली. सिंग कुटुंबाला सुटण्यासाठी ८० लाख रुपये, दागिने द्यावे लागले आणि जमिन विकावी लागली.
अलीकडच्या काळात असे प्रकरण वाढले आहेत जिथे फसवणूक करणारे एजंट लोकांना परदेशात काम आणि चांगले करिअर मिळेल असा भासवून ऑस्ट्रेलिया, कॅनडा आणि अमेरिकेसारख्या देशांकडे फसवणुकीच्या मार्गांनी नेतात. मानव तस्करी करणारे आणि खंडणी मागणारे हे नेटवर्क परदेशात जाण्याच्या स्वप्नात अडकलेल्या लोकांचा फायदा घेत आहेत. अनेक एजंट लोकांना बेकायदेशीर मार्गाने परदेशात पाठवण्याचे आश्वासन देतात. जे लोक हा मार्ग निवडतात, त्यांचे प्रथम पासपोर्ट आणि व्हिसा बनवला जातो. अनेकदा या बेकायदेशीर मार्गावर काम करणारे एजंट काही युरोपियन किंवा लॅटिन अमेरिकन देशांचे टूरिस्ट व्हिसा तयार करून देतात. लोकांना इतर देशांत काही दिवस फिरवले जाते.
अनेक खोट्या नोकरीच्या जाहिराती वापरून दक्षिण-पूर्व आशियातील देशांमध्ये लोकांना फसवण्यात येते. त्यांना कॉल सेंटर्स किंवा डेटा एंट्रीसारख्या नोकऱ्यांचे खोटे आमिष दाखवून १ ते ३ लाख रुपये आगाऊ घेतले जातात. अनेक प्रकरणांत या जाळ्यात अडकलेल्या लोकांचे पासपोर्ट जप्त केले जातात आणि त्यांना ‘स्कॅम फार्म’ मध्ये ठेवले जाते. तिथे त्यांना परदेशात ऑनलाइन फसवणूक किंवा संदिग्ध क्रिप्टो योजनेसाठी काम करण्यास भाग पाडले जाते. न मानल्यास मारहाण, उपाशी ठेवणे, जीवे मारण्याच्या धमक्या देणे अशा अत्याचारांचा त्यांना सामना करावा लागतो.
हे ही वाचा’..
मुंबईत २० मुलांना ओलीस ठेवलं; मुलांची सुखरूप सुटका करत आरोपीला ठोकल्या बेड्या
भगवान श्रीरामांविषयी वादग्रस्त टिपण्णी करणाऱ्या अनस पठानच्या आवळल्या मुसक्या
छत्रपती शिवाजी महाराज संग्रहालय वैभवाचे प्रेरणास्थान बनेल
‘एसटीईएम’ महिलांना संधी देणे आवश्यक
तज्ज्ञांच्या मते, अलीकडे भारताने कंबोडिया आणि थायलंडमधून शेकडो नागरिकांना वाचवले आहे. म्यानमारचे काही भाग क्रिस्टल मेथाम्फेटामिन तस्करीसाठी प्रसिद्ध असले तरी तेथे इतरही बेकायदेशीर धंदे चालत आहेत. गेल्या जुलैमध्ये म्यावाड्डीच्या हपा लू येथील एका स्कॅम सेंटरमध्ये काम करणारे आठ भारतीय नागरिक वाचवून संबंधित म्यानमार पोलिस आणि इमिग्रेशन अधिकाऱ्यांना सुपुर्द करण्यात आले होते. रिपोर्टनुसार अनेक अपहृत भारतीय नागरिकांना ऑनलाइन फसवणूक करण्यासाठी जबरदस्तीने वापरले जात आहे. त्यांच्या कुटुंबांनी परराष्ट्र मंत्रालयाकडे विनंती केली आहे की त्यांची सुटका करावी.
म्यावाडी येथे सक्रिय एका गटाने तामिळनाडूच्या किमान ६० लोकांसह ३०० पेक्षा जास्त भारतीयांना अशा स्कॅममध्ये सामील होण्यासाठी दबाव टाकला. या लोकांना धमक्या, मारहाण आणि दररोज १५ तासांपेक्षा जास्त काम करण्यासाठी जबरदस्ती करण्यात आले. हे एक दुष्टचक्र आहे जिथे परदेशात राहण्याचे काल्पनिक स्वप्न आणि ते पूर्ण करण्यासाठीची तीव्र इच्छया त्यामुळे अनेक भारतीयांची शिकार होत आहे.
अमेरिका, कॅनडा, ऑस्ट्रेलिया किंवा कोणत्याही युरोपियन देशात पोहोचण्यासाठी कोणतीही सीमा पार करण्याच्या मोहावर लोकांना आपले संरक्षण आणि जबाबदारी विसरून चालणे महागात पडते. म्हणजेच ते खंडणी गँग, नोकरी व ऑनलाइन फसवणूक, आणि आधुनिक गुलामीच्या जाळ्यात अडकतात. परदेशात नोकरी करायला जाण्यात काहीच चुकीचे नाही, पण तो मार्ग कायदेशीर आणि सुरक्षित असायला हवा. व्हिसा प्रक्रियेत जरा वेळ लागत असेल तरीही शॉर्टकट घेण्याचे टाळावे. जशीही परिस्थिती असो, ठराविक, वैध कंत्राटांशिवाय कुठलीही रक्कम देऊ नये. या प्रकारच्या फसवणुकीबाबत जनजागृती वाढविणे आणि संशय आढळल्यास त्वरित अधिकाऱ्यांना कळविणे आवश्यक आहे. धोके संपवण्यासाठी सरकारने कडक कारवाई करावी, जनजागृती मोहिमा सुरू कराव्यात आणि भागीदार देशांशी सहयोग वाढविला पाहिजे. भारतीयांनीही कुठल्याही प्रकारे परदेशात पोहोचण्याचा विचार टाळावा आणि अवैध मार्गांचा वापर करणे थांबवावे, हाच त्यावरचा उपाय आहे.
(न्यूज डंकाचे मुख्य संपादक दिनेश कानजी यांचे संपादकीय)
