गॉल ब्लॅडर, ज्याला हिंदीत पित्ताशय असे म्हणतात, हा मानव शरीराचा एक लहान पण अत्यंत महत्त्वाचा अवयव आहे. हा यकृत (लिव्हर) खाली असलेल्या थैलीसारखा अंग आहे, ज्याचे मुख्य काम पित्त रस साठवणे आणि आवश्यकता पडल्यास ते लहान आतडे (डुओडेनम) मध्ये सोडणे आहे. पित्त रस वसा पचवण्यात महत्त्वाची भूमिका बजावतो, ज्यामुळे शरीर पोषक तत्व योग्यरित्या शोषून घेऊ शकते. त्यामुळे गॉल ब्लॅडरला पचनाचा प्रहरी म्हणतात. जेव्हा आपण जेवण करतो, विशेषतः चरबीयुक्त आहार घेतो, तेव्हा गॉल ब्लॅडर संकुचित होऊन पित्त रस डुओडेनममध्ये सोडतो. ही प्रक्रिया वसा पचवण्यास मदत करते आणि पचन सुरळीत राहते.
तथापि, जर गॉल ब्लॅडर काढून टाकला गेला तरी शरीर पित्त तयार करत राहते, पण वसा पचण्यात अडथळा येऊ शकतो आणि गॅस, अपचन किंवा दस्त यासारख्या समस्या उद्भवू शकतात. आजकालच्या अनियमित जीवनशैली, तळलेली-भाजलेली अन्नपदार्थ जास्त खाणे आणि कमी शारीरिक हालचालीमुळे गॉल ब्लॅडरशी संबंधित आजार जलद वाढत आहेत. यामध्ये सर्वसामान्य आहे गॉलस्टोन्स, जे पित्त रसातील कोलेस्ट्रॉल किंवा इतर घटकांच्या साचामुळे तयार होतात. हे लहान क्रिस्टल एकत्र होऊन पथरी बनतात. अनेकदा यास लक्षणे नसतात, पण जेव्हा नलिकांमध्ये अडथळा निर्माण करतात, तेव्हा तीव्र वेदना, उलटी आणि अस्वस्थता निर्माण होऊ शकते.
हेही वाचा..
‘महिला प्रजनन तंत्र’कडे दुर्लक्ष केल्यास होऊ शकतात गंभीर परिणाम
मुर्शिदाबादमध्ये बांगलादेशमार्गे म्यानमारला परतण्याच्या प्रयत्नात असलेले ३ रोहिंग्या ताब्यात!
नेपाळच्या तुरुंगातून पळालेली पाकिस्तानची महिला त्रिपुरात
पंतप्रधान मोदी एनडीए कार्यकर्त्यांशी साधणार संवाद
दुसरी प्रमुख समस्या आहे चोलिसिस्टाइटिस, म्हणजे गॉल ब्लॅडरची सुज. ही पथरीमुळे होते आणि यामध्ये तीव्र पोटदुखी, ताप आणि उलटीसारखी लक्षणे दिसतात. तिसरी आणि गंभीर अवस्था आहे गॉल ब्लॅडर कॅन्सर, जो दुर्मिळ असला तरी दीर्घकाळ राहणारी पथरी आणि संसर्गामुळे विकसित होऊ शकतो. जेव्हा गॉल ब्लॅडरची समस्या गंभीर होते, तेव्हा डॉक्टर चोलेसिस्टेक्टॉमी म्हणजे शस्त्रक्रियेद्वारे गॉल ब्लॅडर काढून टाकण्याचा सल्ला देतात. ही प्रक्रिया आजकाल लेप्रोस्कोपिक तंत्रज्ञानाने केली जाते, ज्यामुळे रुग्ण लवकर बरे होतो.
आयुर्वेदात गॉल ब्लॅडरचा थेट संबंध पित्त दोष शी सांगितला जातो, जो शरीरातील उष्णता आणि पचनाशी संबंधित आहे. त्रिफळा, भृंगराज, कालमेघ यासारख्या आयुर्वेदिक औषधांनी पचन संतुलित ठेवून गॉल ब्लॅडर निरोगी राहतो. गॉल ब्लॅडरची काळजी घेण्यासाठी संतुलित आहार, वजन नियंत्रण, जंक फूडपासून दूर राहणे आणि नियमित आरोग्य तपासणी आवश्यक आहे. निरोगी पचन आणि संतुलित जीवनशैली गॉल ब्लॅडरला दीर्घकाळ निरोगी ठेवू शकतात.
