आजच्या धावपळीच्या जगात झोपेची कमतरता, ताणतणाव, भीती आणि विनाकारण चिंता ही सामान्य गोष्ट बनली आहे. पण, जीवनशैलीत काही सकारात्मक बदल करून आपण हे चित्र बदलू शकतो. त्यातीलच एक प्रभावी उपाय म्हणजे – माइंडफुलनेस, ज्याला मराठीत सजगता किंवा पूर्ण जागरूकता असं म्हणतात.
तज्ज्ञ सांगतात की, माइंडफुलनेस म्हणजे वर्तमान क्षणात संपूर्णपणे उपस्थित राहणं. त्यामुळे मन शांत राहतं आणि मानसिक-शारीरिक आरोग्य सुधारतं. दररोज फक्त ५ ते १० मिनिटांचा सरावसुद्धा मोठा फरक निर्माण करू शकतो. सुरुवातीला थोडं कठीण वाटू शकतं, पण हळूहळू याची सवय लागल्यावर आपण यात निपुण होतो.
माइंडफुलनेस म्हणजे काय?
याचा अर्थ “आत्ता आणि इथे” राहणं – म्हणजे मनाला भूतकाळ किंवा भविष्यकाळात न नेता, सध्याच्या क्षणावर लक्ष केंद्रित करणं. उदाहरणार्थ, तुम्ही चहा पीत असाल, तर त्या चहााची गर्मी, सुगंध आणि चव जाणून घेत शांतपणे अनुभव घ्या. हे करत असताना मन भटकू देऊ नका – यामुळे मन शांत होतं, आणि ऊर्जा प्राप्त होते.
✅ माइंडफुलनेसचे फायदे:
-
तणाव, चिंता आणि मानसिक अस्वस्थता कमी होते
-
एकाग्रता वाढते
-
भावना समजून घेण्यास आणि नियंत्रित करण्यास मदत होते
-
झोप सुधारते
-
रक्तदाब नियंत्रणात राहतो
-
रोगप्रतिकारशक्ती वाढते
-
डिप्रेशनपासून मुक्ती मिळण्यास मदत होते
🧘 कसं करावं माइंडफुलनेस?
-
एका शांत ठिकाणी बसा
-
डोळे बंद करा
-
तुमच्या श्वासोच्छ्वासावर लक्ष केंद्रित करा
-
श्वास आत घेताना आणि बाहेर सोडताना त्याची जाणीव ठेवा
-
मन भरकटल्यास पुन्हा श्वासाकडे लक्ष द्या
🔬 संशोधन काय सांगतं?
-
‘Mental Health & Physical Activity’ या जर्नलमध्ये प्रकाशित अभ्यासानुसार, माइंडफुलनेस आणि व्यायामाचं संयोजन मन:स्वास्थ्य सुधारण्यास अत्यंत प्रभावी आहे.
-
UK च्या Bath University च्या संशोधकांनी सांगितलं की, माइंडफुलनेस मुळे लोकांना व्यायाम करण्यासाठी प्रोत्साहन मिळू शकतं आणि व्यायाम करताना होणारा ताण, त्रास सहज झेलता येतो.
-
अमेरिका, वॉशिंग्टन विद्यापीठाच्या Resh Gupta यांनी सांगितलं की, माइंडफुलनेस म्हणजे गैर-आकलनाशिवाय सध्याच्या क्षणावर लक्ष केंद्रित करणं, जे चिंता दूर करण्यास मदत करतं.
-
‘Neuroscience & Biobehavioral Reviews’ मध्ये प्रकाशित पेपरनुसार, वेगवेगळ्या प्रकारच्या माइंडफुलनेस प्रॅक्टिसेस विविध प्रकारच्या चिंता कमी करण्यासाठी उपयोगी ठरतात.
🌿 निष्कर्ष:
माइंडफुलनेस ही फक्त ध्यान करण्याची पद्धत नाही, ती जीवन जगण्याची एक सकारात्मक शैली आहे. रोजच्या जीवनात केवळ काही मिनिटे सजगतेचा सराव केल्याने मन:शांती, झोप, एकाग्रता आणि भावनिक समतोल यामध्ये मोठा फरक पडतो.
