“क्रिकेट म्हणजे कला, आणि फलंदाज म्हणजे कलाकार!”
ही वाक्यं जर कोणासाठी लिहायची असतील, तर ती आहेत विजय मर्चंटसाठी.
भारताचा स्वतःचा ‘डॉन ब्रॅडमन’, ज्याच्या तंत्रावर इंग्रजही फिदा झाले होते.
१२ ऑक्टोबर १९११ रोजी मुंबईत एका समृद्ध व्यापारी कुटुंबात विजय माधवजी ठाकरसे जन्माला आले.
शाळेत एका इंग्रज शिक्षिकेने वडिलांचा व्यवसाय विचारला —
विजय म्हणाले, “माझे वडील मर्चंट आहेत.”
आणि तिथून ठाकरसेचं नाव कायमचं विजय मर्चंट बनलं!
तंत्राचा असा बादशहा की, इंग्लंडचं पत्रकार सी.बी. फ्रे एकदा म्हणालं होतं —
“चलो विजय मर्चंटला रंगवून आपल्याकडे घेऊन जाऊ,
आणि ऑस्ट्रेलियात इंग्लंडसाठी ओपनिंगला उतरवू!”
भारतीय संघात त्याचा प्रवेश वयाच्या २२व्या वर्षी झाला.
पण त्याआधी एक किस्सा —
१९३२ मध्ये जेव्हा इंग्लंड भारत दौऱ्यावर आला, तेव्हा मर्चंटला संघात निवडलं गेलं होतं.
पण गांधीजी तुरुंगात होते… देश पेटलेला होता.
तेव्हा विजय मर्चंटनं देशभक्तीला क्रिकेटपेक्षा वर मान दिला आणि खेळण्यास नकार दिला. 🇮🇳
१९३३ मध्ये मुंबईत इंग्लंडविरुद्ध अखेर त्यानं पदार्पण केलं.
पहिल्या सामन्यात २३ आणि ३० धावा — छोट्या वाटल्या तरी तंत्राचा ठसा स्पष्ट होता.
१८ वर्षांचं क्रिकेट करिअर, पण दुसऱ्या महायुद्धामुळे तब्बल १० वर्षं गमावली.
म्हणूनच मर्चंटनं फक्त १० टेस्ट खेळल्या,
पण त्या १० सामन्यांतच ४७.७२ च्या सरासरीने ८५९ धावा आणि ३ शतकं ठोकली.
फर्स्ट क्लास क्रिकेटमध्ये तर तो अजूनही जगात दुसऱ्या क्रमांकावर आहे —
१३,४७० धावा, ४५ शतकं, ५२ अर्धशतकं आणि अविश्वसनीय ७१.६४ चा सरासरीचा आकडा!
त्याच्यापुढे फक्त एक नाव — सर डॉन ब्रॅडमन (९५.१४)!
त्याचा लेट कट म्हणजे ब्रशचा स्ट्रोक,
हुक शॉट म्हणजे आत्मविश्वासाचा फवारा,
आणि ड्राईव्ह म्हणजे क्लासिकल संगीताची लय!
१९४६ मध्ये इंग्लंडविरुद्ध १२८ धावा,
आणि १९५१ मध्ये दिल्ली टेस्टमध्ये १५४ धावा —
शेवटच्या दोन सामन्यांत सलग दोन शतकं!
पण नंतर खांद्याच्या दुखापतीमुळे त्यानं निवृत्ती घेतली.
१९३७ मध्ये ‘विज्डन क्रिकेटर ऑफ द इयर’ हा सन्मान,
आणि २७ ऑक्टोबर १९८७ रोजी हृदयविकाराच्या झटक्याने कायमचा निरोप.
विजय मर्चंटचं नाव म्हणजे “क्रिकेट म्हणजे जबाबदारी, तंत्र आणि देशप्रेम” याचं प्रतीक.
तो खेळाडू नव्हता… तो परंपरेचा आदर्श होता.
संझगिरींच्या शब्दांत सांगायचं तर —
“ब्रॅडमन धावा करत होता, पण मर्चंट क्लास शिकवत होता.”
