विविध आघाड्यांवर विविध संघर्ष आणि युद्धांमुळे जगभरात अशांतता आणि सुरक्षेबाबत अस्थिरता जाणवली. त्यातच करोनाची आलेली साथीने अनेक देशांचे कंबरडे मोडले. मात्र युद्धग्रस्त परिस्थिती असतानाही मोदी सरकारने अनेक यशस्वी बचाव मोहिमा करून मोठी युद्धे किंवा अभूतपूर्व संकटांमध्ये त्यांच्या सुरक्षिततेची खात्री दिली जाऊ शकते, हे अधोरेखित केले.मोदी सरकारच्या संपूर्ण कार्यकाळात अनेक बचावकार्य राबवण्यात आले. २०२०मध्ये करोना साथीचा रोग सुरू झाल्यानंतर, विविध परदेशी राष्ट्रांमध्ये अडकलेल्या लाखो भारतीयांना सुस्थापित मानदंड नसतानाही सुरक्षितपणे बाहेर काढण्यात आले
इराकमध्ये अडकलेल्या ४६ भारतीय परिचारिकांची सुटका
जून, २०१४मध्ये आयएसआयएस आणि इराकी लष्करमध्ये संघर्ष अधिक तीव्र झाला. तेव्हा इराकमधील तिक्रीतमध्ये २६ भारतीय परिचारिका अडकल्या होत्या. मात्र त्यांना यशस्वीपणे भारतात आणण्यात आले. भारत सरकारने दिल्लीतून एर्बिल येथे विशेष विमान पाठवले होते. त्यानंतर तब्बल २३ दिवसांच्या विदारक अनुभवानंतर त्या ५ जुलै रोजी भारतात परतल्या. या दरम्यान तत्कालीन परराष्ट्र व्यवहार मंत्री सुषमा स्वराज सौदरी अरेबिया आणि इराकसह महत्त्वाच्या देशांच्या सातत्याने संपर्कात होत्या.
भूकंपग्रस्त नेपाळला मदतीचा हात
सन २०१५मध्ये नेपाळ आणि भारतातील काही भागांमध्ये मोठ्या तीव्रतेचा भूकंप आला. मोदी सरकारने लगेचच ‘ऑपरेशन मैत्री’ जाहीर करून नेपाळला मदत जाहीर केली. भारताने १२ लष्करी विमाने आणि १८ हेलिकॉप्टर पाठवली. काठमांडू आणि पोखरा खोऱ्यात जाणारे रस्तेही खुले करण्यात आले. तसेच, भारताने तेथे अडकलेल्या ४३ हजार भारतीयांची यशस्वीपणे सुटका केली.
येमेनमधून साडेचार हजार भारतीयांची सुटका
हुथी बंडखोर आणि येमेनी सरकारमधील संघर्ष सन २०१५मध्ये वाढला होता. त्यामुळे हजारो भारतीय तेथे अडकले होते. मोदी सरकारने ‘ऑपरेशन राहत’ जाहीर करून चार हजार ६४० भारतीय नागरिकांसह ९६० परदेशी नागरिकांची येमेनमधून सुटका केली. त्यातील ४१ हून अधिक नागरिक सौदी अरेबियाने ‘नो फ्लाय झोन’ जाहीर करूनही भारताने समुद्रमार्गे त्यांची सुटका केली.
दक्षिण सुदानमध्ये ‘ऑपरेशन साऊथ सुदान’
सन २०१६मध्ये दक्षिण सुदानमध्ये सरकार आणि बंडखोरांमध्ये युद्ध पेटले होते. जुलै २०१६मध्ये मोदी सरकारने ऑपरेशन संटक मोचन जाहीर करून तिथे अडकलेल्या सुमारे ३०० भारतीयांची सुटका केली. तसेच, तेथील नेपाळी नागरिकांसह अन्य परदेशी नागरिकांचीही सुटका केली.
लिबियातून केंद्रीय राखीव दल माघारी
लिबियातील परिस्थिती बिघडत चालल्यामुळे एप्रिल २०१९मध्ये तत्कालीन परराष्ट्र मंत्री सुषमा स्वराज यांनी केंद्रीय राखीव दलाचा गट येथून माघारी बोलवला. भारत सरकारने देशातून बाहेर पडलेल्या लोकांची सुटका करण्यासाठी योजना सुरू केली. नंतर, तत्कालीन परराष्ट्र व्यवहार मंत्री सुषमा स्वराज यांनी ट्विट केले की, त्रिपोलीतील परिस्थिती बिघडल्यामुळे सीआरपीएफ दलाच्या संपूर्ण तुकडीचे स्थलांतर करण्यात आले. या काळात, त्रिपोलीमध्ये राहणारे काही भारतीय अजूनही सर्व काही सोडून युद्धग्रस्त देशातून सुटका करण्यास कचरत होते. त्रिपोलीमध्ये ५००हून अधिक भारतीय अजूनही असताना, तत्कालीन सुषमा स्वराज यांनी लीबियाची राजधानी त्रिपोलीमधील कुटुंबे आणि लोकांच्या मित्रांना आपत्कालीन परिस्थितीत ताबडतोब तेथून निघून जाण्याची विनंती केली.
हे ही वाचा:
एलॉन मस्कच्या टेस्लाचा तीन अब्ज डॉलर प्रकल्पाच्या जागेसाठी शोध!
कोलकात्याने चारली दिल्लीला पराभवाची धूळ
‘मिस युनिव्हर्स २०२४’ स्पर्धेत सहभागी होण्याच्या सौदी अरेबियातील मॉडेलच्या दाव्याबाबत संभ्रम
ऑपरेशन समुद्र सेतू आणि ऑपरेशन वंदे भारत
सन २०२०मध्ये झालेल्या करोनाचा उद्रेक झाल्यानंतर परदेशातही मोठ्या संख्येने भारतीय अडकले आहेत. मोदी सरकारने त्यांच्या बचावासाठी ‘ऑपरेशन समुद्र सेतू’ आणि ‘वंदे भारत मिशन’ सुरू केले. नौदलाने यासाठी शार्दुलसह जलश्व, मगर आणि ऐरावत ही जहाजे तैनात केली. या कालावधीत नौदलाने विविध देशांतील ३९९२ लोकांना सुखरूप परत आणले.
कोविडच्या काळात जगभरातील उड्डाणे बंद असताना, मोदी सरकारने ‘वंदे भारत मिशन’च्या माध्यमातून १०० हून अधिक देशांतील नागरिकांना परत आणले. मार्च २०२२मध्ये संसदेत दिलेल्या उत्तरात परराष्ट्र मंत्रालयाने सांगितले की त्यांनी दोन कोटी ९७ लोकांना मदत दिली आहे. यावेळी चीन, अमेरिका, रशिया या देशांतून भारतीयांची सुटका करण्यात आली.
ऑपरेशन देवी शक्ती: दहशतवादी संघटना तालिबानने अफगाणिस्तानचा ताबा घेतल्यानंतर २०२१मध्ये काबूलमधून भारतीयांना आणले
१५ ऑगस्ट २०२१ रोजी, भारताने आपला स्वातंत्र्यदिन साजरा करत असताना, शेजारील अफगाणिस्तानमध्ये अराजकता पसरली. तालिबान या दहशतवादी संघटनेने देशाची राजधानी काबूलवर ताबा मिळवला. अफगाणिस्तानातून अमेरिका आणि मित्र राष्ट्रांच्या सैन्याने माघार घेतल्यानंतर अश्रफ घनी यांच्या नेतृत्वाखालील लोकशाही पद्धतीने निवडून आलेले सरकार दहशतवादी संघटनेच्या आक्रमकतेमुळे कोसळले.
तालिबानच्या ताब्यात घेतल्याने मानवतावादी संकट निर्माण झाले आणि शीख आणि भारतीयांसह धार्मिक अल्पसंख्याकांचे तसेच तालिबान राजवटीचे समीक्षक आणि विरोधक बाहेर पडण्यास प्रवृत्त झाले. परिणामी, मोदी सरकारने ‘ऑपरेशन देवी शक्ती’ सुरू केले, ज्या अंतर्गत ५००हून अधिक भारतीय नागरिकांना सुरक्षितपणे बाहेर काढण्यात आले. याव्यतिरिक्त, सुमारे ११० अफगाण शीखांना अफगाणिस्तानातून भारतात आणले गेले. शीख बांधवांनी डोक्यावर गुरु ग्रंथ साहिब धारण केल्याचे फोटो सोशल मीडियावर व्हायरल झाले आहेत.
ऑपरेशन गंगा: युक्रेनच्या रशियाशी युद्धादरम्यान भारतीय विद्यार्थ्यांची सुटका करण्यात आली
फेब्रुवारी २०२२ मध्ये रशिया आणि युक्रेनमध्ये युद्ध सुरू झाले. रशियाने युक्रेनच्या मोठ्या भागावर हवाई हल्ले सुरू केले. त्यामुळे युक्रेनमध्ये मोठ्या संख्येने भारतीय अडकून पडले होते. या भारतीयांमध्ये युक्रेनमध्ये वैद्यकीय शिक्षण घेणाऱ्या विद्यार्थ्यांची संख्या मोठी आहे. युद्ध सुरू झाले तेव्हा युक्रेनमध्ये २० हजारांहून अधिक भारतीय होते. युक्रेनमधून विद्यार्थ्यांना बाहेर काढण्यासाठी भारताने आपली राजनैतिक ताकद वापरली.
भारतीय विद्यार्थ्यांनी नंतर खुलासा केला की भारतीय तिरंगा त्यांच्या बचावासाठी आला होता कारण त्यांना सांगण्यात आले होते की वाहनांसमोर भारतीय तिरंगा चिकटवल्यास त्यांना गोळीबार आणि तोफगोळ्यांपासून वाचवले जाईल कारण रशिया आणि युक्रेन या दोन्ही देशांनी भारतीयांसाठी सुरक्षा कॉरिडॉरमध्ये शत्रुत्व थांबविण्याचे मान्य केले आहे. मोदी सरकारने आपल्या नागरिकांसाठी सुरक्षित कॉरिडॉर तयार करण्यासाठी रशिया आणि युक्रेनशी बोलणी केली. यावेळी, ऑपरेशन गंगा अंतर्गत, ९०हून अधिक विमानांद्वारे १८ हजार २८२ हून अधिक भारतीय नागरिकांना परत आणण्यात आले. भारताने अनेक नेपाळी नागरिकांनाही युक्रेनमधून बाहेर काढले.
सन २०२२मध्ये संसदेच्या अर्थसंकल्पीय अधिवेशनादरम्यान, परराष्ट्र मंत्री डॉ. एस जयशंकर यांनी राज्यसभेला बचाव मोहिमेच्या तपशीलांबद्दल सांगितले होते. ते म्हणाले होते, “भारताने आपल्या बचाव मोहिमेदरम्यान १८ देशांतील १४७ परदेशी नागरिकांना बाहेर काढले.”
ऑपरेशन कावेरी: २०२३मध्ये युद्धग्रस्त सुदानमधून भारतीयांची सुटका
सन २०२३मध्ये मोदी सरकारने युद्धग्रस्त सुदानमधून अडकलेल्या भारतीयांना बाहेर काढण्यासाठी ऑपरेशन कावेरी सुरू केले. एप्रिल २०२३मध्ये सुदानमध्ये लष्कराच्या दोन गटांमध्ये भीषण युद्ध झाले. सुदानमध्ये साडेतीन हजारांहून अधिक भारतीय अडकले होते. यातील मोठ्या संख्येने कर्नाटकातून गेलेले लोक होते. त्यांना वाचवण्यासाठी भारताने ऑपरेशन कावेरी सुरू केले.
ऑपरेशन कावेरी अंतर्गत, भारताने सुदानमधून तीन हजार ९६१ भारतीय आणि १३६ परदेशी नागरिकांना बाहेर काढले. सुदानी सैन्य आणि निमलष्करी शीघ्र दलाने राजधानी खार्तूम आणि पश्चिम दारफुर प्रदेशात सुरू असलेल्या हिंसाचाराच्या दरम्यान युद्धविराम वाढवण्यास सहमती दिल्यानंतर भारतीयांना पोर्ट सुदानमधून जेद्दाह येथे हलविण्यात आले. भारतीयांना पोर्ट सुदान येथून जेद्दाह येथे नौदलाच्या जहाजांवर आणि C-130J विमानांमध्ये नेण्यात आले, तेथून त्यांना C17 जेट विमानांमध्ये भारतात आणले.
ऑपरेशन अजय
७ ऑक्टोबर २०२३ रोजी, इस्लामिक दहशतवादी संघटना हमासने इस्रायलविरुद्ध कारवाई सुरू केली. त्यात १२०० नागरिकांचा मृत्यू झाल्यानंतर भारतीय नागरिकांच्या सुरक्षेबाबत चिंता निर्माण झाली, मोदी सरकारने ऑपरेशन अजयची घोषणा करण्यास प्रवृत्त केले. या बचाव मोहिमेअंतर्गत भारताने इस्रायलमधून १३०० हून अधिक नागरिकांना सुरक्षितपणे बाहेर काढले. या मोहिमेदरम्यान भारताने अनेक परदेशी नागरिकांची सुटकाही केली होती.
