नागालँड विद्यापीठाच्या संशोधकांनी एक लवचीक सुपरकॅपेसिटर विकसित केला आहे, जो पुढील पिढीच्या पहनता येणाऱ्या इलेक्ट्रॉनिक्स, इलेक्ट्रिक वाहन (EV) आणि नूतनीकरणीय ऊर्जा प्रणालींना ऊर्जा पुरविण्यास सक्षम आहे. या नवीन शोधामुळे भारतात ऊर्जा संचयन तंत्रज्ञानात मोठा बदल होण्याची अपेक्षा आहे. यामुळे भारताची बॅटरी आयातीवर अवलंबित्व कमी करण्यास आणि स्वच्छ ऊर्जा क्षेत्रात आत्मनिर्भर बनण्यास मदत होईल.
हा संशोधन बंगळुरू येथील प्रतिष्ठित इंडियन इंस्टिट्यूट ऑफ सायन्स (IISc) यांनी समर्थित केला आहे. त्यास नॅशनल रिसर्च फाऊंडेशन (ANRF) ने आर्थिक सहाय्य प्रदान केले आहे. साइंटिफिक जर्नल RSC Advances मध्ये प्रकाशित संशोधन पत्रानुसार, या उपकरणाचा वापर आरोग्य निरीक्षण साधने, इंटरनेटशी जोडलेल्या लहान-मोठ्या उपकरणे आणि रोबोटिक्स मध्ये केला जाऊ शकतो. याशिवाय, हे इलेक्ट्रिक वाहनांमध्ये देखील वापरता येऊ शकते, ज्यामुळे वाहनांची ऊर्जा बचत होईल आणि कार्यक्षमता वाढेल.
हेही वाचा..
‘आय लव्ह मुहम्मद’मागे आस्था कमी, षड्यंत्र जास्त
वैद्यकशास्त्रातील नोबेल पुरस्काराची घोषणा; ‘या’ संशोधनासाठी तीन शास्त्रज्ञ होणार सन्मानित
“४० लाख बोगस मतदार हटवले गेले; महाराष्ट्रातही एसआयआरची मागणी”
हा सुपरकॅपेसिटर इलेक्ट्रिक वाहनांच्या ब्रेकिंग सिस्टीमला सुधारू शकतो. उदाहरणार्थ, जेव्हा इलेक्ट्रिक वाहन ब्रेक लावते, तेव्हा ही ऊर्जा सुपरकॅपेसिटरमध्ये संचयित होऊन बॅटरीची आयुष्य वाढवू शकते. नागालँड विद्यापीठाच्या भौतिकशास्त्र विभागाचे सहाय्यक प्राध्यापक डॉ. विजेथ एच म्हणाले, “या उपकरणामध्ये लवचिकता, उच्च ऊर्जा संचयन क्षमता आणि टिकाऊपणा अशा गुणधर्म आहेत, जे भविष्यातील पोर्टेबल आणि पहनता येणाऱ्या तांत्रिक उपकरणांसाठी अत्यंत आवश्यक आहेत. अभ्यासादरम्यान तीन धातूंना – टंगस्टन, व्हॅनेडियम आणि कोबाल्ट – मोलिब्डेनम डिसेलेनाइड या पदार्थात मिसळून ऊर्जा संचयन क्षमतेवर तपासणी करण्यात आली. यापैकी कोबाल्ट सर्वोत्तम परिणाम दाखवणारे आढळले.”
ही नवीन तंत्रज्ञान नागालँड विद्यापीठाच्या Advanced Materials for Device Application (AMDA) संशोधन प्रयोगशाळेत विकसित केली गेली आहे. हे उपकरण ३४.५४ वॉट-तास प्रति किलो ऊर्जा संचयित करू शकते आणि १०,००० वेळा चार्ज व डिस्चार्ज केल्यानंतरही आपली क्षमता टिकवून ठेवते. बारंबार वाकवले किंवा फिरवले तरी याची कार्यक्षमता कायम राहते, जे त्याला इलेक्ट्रॉनिक साधनांसाठी अत्यंत योग्य बनवते. आजच्या काळात जेव्हा इलेक्ट्रॉनिक उपकरणे, इलेक्ट्रिक वाहन आणि नूतनीकरणीय ऊर्जा जलद गतीने वाढत आहेत, तेव्हा ऊर्जा संचयनासाठी विश्वासार्ह आणि सक्षम उपकरणांची मागणीही सतत वाढत आहे. नागालँड विद्यापीठाच्या संशोधकांनी लवचिकता, टिकाऊपणा आणि उच्च ऊर्जा क्षमता यांचा संगम साधून या क्षेत्रात एक महत्त्वाची उपलब्धी मिळवली आहे.
