पॉलिसिस्टिक ओव्हरी सिंड्रोम (PCOS) हा महिलांमध्ये आढळणारा एक सामान्य आजार आहे, जो त्यांच्या हार्मोन्सवर परिणाम करतो. मात्र हा केवळ शरीरापुरता मर्यादित नसून मेंदूवरही परिणाम करू शकतो. भारतीय तंत्रज्ञान संस्थान (आयआयटी) मुंबईच्या शास्त्रज्ञांनी केलेल्या नव्या अभ्यासात असे आढळले आहे की, पीसीओएसमुळे महिलांची एकाग्रता आणि विचारशक्ती कमकुवत होऊ शकते. पीसीओएसमध्ये सहसा अनियमित मासिक पाळी, अंडाशयात लहान-सहान गाठांचा निर्माण होणे, तसेच पुरुष हार्मोन (अँड्रोजन) वाढल्याची तक्रार दिसते.
पूर्वीच्या काही अभ्यासांमध्ये असे आढळले होते की पीसीओएसग्रस्त महिलांमध्ये तणाव अधिक असतो, तर या नव्या अभ्यासात ‘एकाग्रता’ आवश्यक असलेल्या मानसिक स्थितीचा शोध घेण्यात आला आहे. या अभ्यासानुसार, पीसीओएस असलेल्या महिलांना लक्ष केंद्रित करण्यात खूप अडचण जाणवते. एकाग्रतेच्या अभावामुळे त्यांच्या विचार, समज आणि आठवणीच्या क्षमतेवर परिणाम होतो. आयआयटी मुंबईच्या सायकोफिजिऑलॉजी लॅबोरेटरीमध्ये कार्यरत मैत्रेयी रेडकर आणि प्रा. अजीजुद्दीन खान यांनी महिलांचे दोन गट तयार करून अभ्यास केला. यामध्ये पीसीओएस ग्रस्त १०१ महिला आणि पूर्णपणे निरोगी ७२ महिलांचा समावेश करण्यात आला.
हेही वाचा..
पंतप्रधान नरेंद्र मोदींच्या नेतृत्वाची कमाल
जगापेक्षा पाकिस्तानात जास्त दहशतवादी!
पाक पंतप्रधान आणि तुर्की अध्यक्षांची भेट, ‘या’ साठी मानले आभार!
अभ्यास सुरू करण्याआधी दोन्ही गटांतील महिलांचे हार्मोन तपासले गेले. त्यानंतर सर्व महिलांना लक्ष केंद्रित करण्यासंबंधी काही क्रिया करून घेण्यात आल्या. या वेळी असे दिसून आले की, पीसीओएस ग्रस्त महिला निरोगी महिलांच्या तुलनेत उशिरा प्रतिसाद देत होत्या आणि त्यांचे लक्ष लवकर विचलित होत होते. अभ्यासात असेही निष्पन्न झाले की, जेव्हा पीसीओएस ग्रस्त महिलांना एकाग्रतेचा तपास घेणारा चाचणी दिली गेली, तेव्हा त्यांनी उत्तर देण्यासाठी ५० टक्के अधिक वेळ घेतला आणि सुमारे १० टक्के अधिक चुका केल्या.
या अभ्यासाचे नेतृत्व करणारे प्रा. खान म्हणाले, “हा प्रयोग अशा चाचणीत आधारित होता, ज्या मिलिसेकंद्स इतक्या सूक्ष्म वेळा मोजतात आणि पाहतात की एखादी व्यक्ती विशिष्ट संकेतावर किती लवकर प्रतिसाद देते. हे लहान फरक आपण नेहमी लक्षात घेत नाही, पण हेच आपल्या कामगिरीतील मोठी कमतरता दर्शवतात. याचा परिणाम आपल्या दैनंदिन कार्यक्षमतेवर होतो. संशोधकांनी सांगितले की, पीसीओएसमध्ये हार्मोनल असंतुलन असते, जे मेंदूच्या सजगतेवर परिणाम करून प्रतिसाद देण्याचा वेळ वाढवते. पीसीओएस ग्रस्त महिलांमध्ये अँड्रोजनचे प्रमाण वाढलेले असते आणि त्यांना इन्सुलिन रेसिस्टन्स देखील असते. ही इन्सुलिन रेसिस्टन्स देखील लक्ष केंद्रित करण्याच्या क्षमतेवर परिणाम करू शकते.
इन्सुलिन रेसिस्टन्स म्हणजे शरीर ग्लूकोज योग्यरित्या वापरू शकत नाही, त्यामुळे मेंदूच्या पेशींना (न्युरॉन्स) कमी ऊर्जा मिळते. जेव्हा मेंदूच्या पेशींचे कार्य योग्यरित्या होत नाही, तेव्हा आपली एकाग्रता आणि विचार करण्याची क्षमता कमी होते. संशोधकांनी स्पष्ट केले की, पीसीओएसचा परिणाम मानसिक स्थितीवरही होतो. जेव्हा लक्ष एकाच वेळी अनेक गोष्टींवर केंद्रीत होऊ शकत नाही, तेव्हा स्मरणशक्ती कमकुवत होते. स्मरणशक्ती कमी झाली, की रोजची कामे करणे कठीण होते.
